کلیسای مریم مقدس آذربایجان‌غربی

کلیسای مریم مقدس در استان آذربایجان‌غربی واقع است

این کلیسا که به نام کلیسای دزور دزور نیز معروف است در استان آذربایجان غربی، شهرستان ماکو و در ۱۲ کیلومتری شمال غرب قره کلیسا قرار دارد.

در سال‌های ۱۳۱۵ تا ۱۳۲۴ میلادی در این مکان کلیسا و دیر مریم مقدس به وسیله اسقف بسداچی زاکاریا ساخته شد.

وزارت نیرو برای آبیاری و احیای زمین‌های دشت ماکو، تصمیم گرفت روی رودخانه زنگی مار یا «ماکو چای» سد مخزنی احداث کند.

مناسب‌ترین مکان برای ساختن سد، دهانه تنگه دزور دزور بود. در محدود اراضی مربوط  به سد، کلیسای مریم مقدس قرار داشت. در صورت ساختن سد،‌کلیسا در زیر آب مدفون می‌شد.

سازمان میراث فرهنگی با هماهنگی با خلیفه‌گری ارمنیان آذربایجان و وزارت نیرو درصدد برآمد ساختمان کلیسای مریم مقدس را به مکانی امن منتقل سازد.

این کلیسا با سنگ‌های تراشیده شده در حجم‌های مختلف ساخته شده است. نمای کلیسا بسیار ساده بوده فقط در اطراف پنجره‌ها و نورگیری‌ها با ستون‌های کاذبی که به قوسی جناغی منتهی می‌شوند تزیین شده است.

سازندگان کلیسا، سنگ‌ها را طوری تراشیده بودند که هر دو سنگ به صورت چفت و بست به یکدیگر متصل شده‌اند.

برای انتقال کلیسای مریم مقدس در مدت ۲۵ روز با رعایت نکاتی علمی، سنگ به سنگ، در لایه‌های دیوار چینی شماره‌گذاری و پیاده کردند و به محل دیگر بر روی یک برآمدگی صخره‌ای که در حدود ۱۱۰ متر مرتفع‌تر از محل اولیه کلیسا در ۶۰۰متری آن بود انتقال دادند.

در اواخر آبان ماه ۱۳۶۷ کار انتقال و بازسازی کلیسا در محل جدید به شیوه‌ای مطلوب به پایان رسید. پس از پایان عملیات جابه‌جایی کلیسای مریم مقدس، لوح سنگی که تهیه شده بود بر دیوار کلیسا نصب شد.

پلان کلیسای مریم مقدس هم از داخل و هم از خارج صلیبی شکل بوده و دارای گنبدی ۱۶ ضلعی با ۴ نورگیر است.

به غیر از نورگیرهای ساق گنبد ۴ نورگیر در ۴ دیوار بنا شده و تنها ورودی کلیسا از سمت غربی آن می‌باشد. مصالح بکار رفته در کلیسا سنگ خوش تراش و ملاط است.

بنای اولیه آن در دره بستر رودخانه قره سو و به ارتفاع ۵۰ متر بالاتر از سطح دره قرار داشته است ولی بعلت اینکه پس از آبگیری سد بارون ممکن بود در عمق دریاچه پشت سد قرار بگیرد توسط سازمان میراث فرهنگی و همکاری شورای خلیفه گری ارامنه آذربایجان تماما به ارتفاعات کنار دریاچه منتقل و در آن نقطه مجددا بازسازی شد.

پس از تغییر مکان کلیسا به بالای بلندی مشرف به دریاچه آن را روی صفه‌ای بنا نموده و آن قسمت‌هایی از کلیسا را که در محل نخست خود تخریب شده بود با استفاده از سنگ‌های جدید مرمت کردند.

کلیسا زور زور در سال ۲۰۰۸ به عنوان میراث جهانی در فهرست یونسکو به ثبت رسید.