Gis و رابطه آن با برنامه ریزی شهری

تعریف جامع GIS :
مجموعه ای است سازمان یافته مرکب از سخت افزار و نرم افزار کامپیوتری ، اطلاعات جغرافیایی افراد متخصص که به منظور کسب ، ذخیره ، بهنگام سازی ، پردازش ، تحلیل و ارائه ی کلیه ی اشکال اطلاعات جغرافیایی طراحی و ایجاد شده است .

تعریف ساده تر این سیستم :
انجام عملیات مکانی ، در یک سیستم اطلاعات جغرافیایی و امکان پیوند میان مجموعه های گوناگونی از اطلاعات جغرافیایی با اهداف مختلف تحلیلی .

دلیل شکل گیری سیستم اطلاعات جغرافیایی :
نخستین بارقه های شکل گیری GIS از بستر علوم زیست محیطی و خاستگاه طبیعت شناسی بوده است .

تاریخچه ی شکل گیری GIS :
زمانی کنفوسیوس گفته بود ارزش یک عکس از ۱۰۰۰ کلمه بیشتر است . بعدها ” جوتو ” نقاش ایتالیایی مضامین اولیه ی علوم مناظر و مرایا و جایگزین ساختن تصاویر حاوی عمق و معنی به جای عکس های بیانگر سطح و زیبایی را بنا نهاد و مدت ها پس از آن ” همفری ریتین ” ، مبانی طراحی خویش را بر تلقی نماها با پس زمینه ی نمایشگر شرایط موجود مکان قرار داد. پس از آن بود که ایده ی لایه بندی موضوعی عوارض شکل دهنده ی محیط جایگزین نقاش های دستی و تابلوهای چشم انداز شد . سال ها گذشت تا ” یان مک مارگ ” با تاکید بر تحلیل عوارض زمین مرجع در قالبی طبقه بندی شده و هدفمند توام با ارزش های کمی و کیفی ویژه بنیانگذار سیستمی با عنوان GIS شد تا علوم مختلف از آن مضامین بنیادی منتفع گردند.
سیستمی چون GIS نه محصول ایده های یک نفر و نه منتج از تحولات علوم رایانه ای بوده بلکه ثمره ی ایده و اندیشه ی انسان هایی بوده که با تاکید بر بهره گیری از فن آوری روز خویش ، در هرچه بیشتر نمایش دادن واقعیت های موجود محیط زیست پیرامون خود و هم چنین تسهیل ، توفیق و تامین شرایط بهینه ی تصمیم گیری ها برای برخورداری از زیست بومی پایدار تلاش ورزیده اند .
کاربرد سنجش از دور و سیستم های اطلاعات جغرافیایی ( GIS ) به منظور تهیه ی نقش های کاربری اراضی و پوشش های سرزمین و بررسی تغییرات و روند تغییرات کاربری ها طی دوره ی زمانی مختلف و نیز ساخت مدل های توسعه ی شهری از مسائل مطرح و مهم روز کشورهای مختلفی است که در راستای توسعه ی پایدار گام بومی دارند.
نظریه های مبتنی بر تجزیه و تحلیل سیستمی ، شناسایی منابع را گام اول در ارزیابی از منابع سرزمین به منظور برنامه ریزی می داند ، در صورتی که منابع منطقه شناسایی نشوند و به عبارتی پارامترهای مربوط به سرزمین تعیین نشوند ، ارزیابی آنها امکان پذیر نخواهد بود ، برای این منظور از روش های مختلفی در طول زمان با توجه به پیشرفت علوم صورت می گرفته و در حال حاضر استفاده از GIS ، روشی پیشرفته تر از سایر روش ها به منظور شناسایی منابع به شمار می رود و GIS نه تنها در جمع آوری ، بلکه تجزیه و تحلیل و جمع آوری و ارزیابی و برنامه ریزی منابع سرزمین قابلیت استفاده یافته است . در سال های اخیر ، در ایران نیزی استفاده از GIS با نگرش ذکر شده در بسیاری از بخش های مدیریت شهری مورد استفاده بوده است و به عنوان یکی از سیستم های موثر در زمینه های برنامه ریزی شهری ، تاسیسات شهری ، طرح های اجرایی و طراحی شهری مورد استفاده قرار گرفته است ولی هنوز این سیستم ها به عنوان ابزاری ضروری و با اهمیت در مطالعات مدیریت محیط زیست و شناخت آلودگی ها و کنترل تغییرات و تحلیل مدل ها به خصوص برای امور توسعه ی شهری با ملاحظه ی دیدگاه های توسعه ی پایدار به طور جدی مورد توجه قرار نگرفته است .
تکنیک های مدل سازی در GIS برای تجزیه و تحلیل و ارزیابی رفتارهای شهری و تعیین تمایلات شهرسازی و تاثیراتشان بر محیط زیست ، ابزاری موثر برای برنامه ریزان و تصمیم گیران به منظور مدیریت بهتر و توسعه ی پایدار شهر محسوب می گردد.
طی سال های اخیر کاربرد شبیه سازی محیط با استفاده از GIS رشد و گسترش بسیار پیدا کرده و در زمینه های زیر توسعه یافته :

۱٫ تحلیل و ارزیابی شکل شهر ، ارزیابی توان و ظرفیت های طبیعی و اکولوژیک مناطق شهری و تغییرات شکل شهر و تحلیل با استفاده از مدل های توسعه
۲٫ طراحی معابر و بزگراه های شهری و منظرهای دالانی پیرامون آنها
۳٫ بررسی تاثیرات بصری توسعه ی مناطق تجاری بر واحدهای مسکونی هم جدار
۴٫ تحلیل های کاربردی شبکه های آب و برق رسانی و سایر تاسیسات شهری
۵٫ گردشگری ، حفظ یا بازپیرایی آثار میراث فرهنگی شهری ، از ابنیه ی تاریخی بر سطح زمین گرفته تا قنوات واقع در زیرزمین.
۶٫ بسط و ارتقای مضامین شهرسازی مشارکتی و دخیل نمودن مردم در تصمیم گیری های شهرسازی
۷٫ مکان یابی های فرودگاه ها و بررسی تاثیرات پرواز بر فضاهای شهری و برج های مخابراتی .
۸٫ مطالعه بر روی دسترسی های بصری و چشم اندازهای ویژه برای طراحی ، حفظ و توسعه ی بهره گیری از منابع بصری موجود در شهر
۹٫ پیش بینی وقوع سیل و ترسیم اثرات و گستردگی تخریب ناشی از بروز آن
۱۰٫ طراحی و مکان یابی بزرگراه های شهری و مطالعه ی تاثیرات حاصل از احداث هر بزرگراه در سالیان آتی بر روی فضاهای همجوارو اماکن تجاری
۱۱٫ تهیه ی طرح های توسعه ی شهری بر اساس مدل های سطحی زمین و تحلیل شیب ، ارتفاع ، جهت و لایه های تشکیل دهنده ی شکل زمین
۱۲٫ مدیریت و کنترل روان آب های سطحی و توسعه ی سیستم های زه کشی یا انتقال آب
۱۳٫ افزایش کیفی طرح های شهری ، گسترش فرهنگ اطلاع رسانی موضوعات شهرسازی و حرکت به سمت شهرسازی پایدار

یکی دیگر از ویژگی های GIS مدلسازی است :
از طریق مدل سازی با استفاده از نرم افزار GIS می توان در ارزیابی ها و برنامه ریزی های محیط زیست ، مسائلی چون استخراج مواد ، دفع پساب ها و زباله های شهری و خطرات زلزله و مطالعات زمین شناسی ، حرکت مواد زیر زمین و تغییرات سفره های آب زیرزمینی و . . . را می توان مدل سازی کرد
در تجزیه و تحلیل اطلاعات ، با توجه به آن که کدام روش در شناسایی منابع مورد استفاده بوده تکنیک های مختلفی مورد استفاده ی برنامه ریزان قرارداشته است . اما در اغلب این روش ها نگرش روی هم گذاری صفحات نقشه ها مورد توجه بوده است ، در استفاده از نقشه های توپوگرافی زمانی که ارزیابی توان طبیعی مورد توجه برنامه ریزان است ، پس از تهیه ی نقشه های مختلف شیب ، ارتفاع و جهت ، از روش روی هم گذاری برای به دست آوردن نقشه ی واحدهای شکل زمین استفاده می شود .
زمانی که ” مک هارگ ” در سال ۱۹۶۹ در کتاب خود به نام ( Design With Nature ) روش روی هم گذاری صفحات نقشه ها را برای برنامه ریزان شهری مورد استفاده قرار داد و مطرح ساخت و بعد تحقیقات دامنه داری در زمینه ی اسفتاده از لایه های مختلف اطلاعات و ترکیب ویژگی های متفاوت برای توسعه ، مورد توجه وی قرار گرفت ؛ در واقع پایه های تفکر ارزش دهی به اطلاعات مکانی بر مبنای ترکیب آن ها با یکدیگر شکل گرفت و ارتباط متفاوت ویژگی های مکانی با یکدیگر مفهوم یافت .
از ویژگی های دیگر GIS توانایی ترکیب داده های زمین مرجع و انطباق لایه های مختلف داده ها
آنچه GIS را از سیستم های تهیه ی نقشه متمایز می سازد ، همین توانایی آن در ترکیب داده های مختلف است . اطلاعاتی که از ترکیب لایه های مختلف داده ها به روش های مختلف و با دیدگاه ها و استراتژی های گوناگون به دست می آید ، عملکرد اساسی یک GIS است .
از ویژگی های روی هم گذاری ، امکان مطالعه و برنامه ریزی و ارزیابی است به طور کلی در روش های روی هم گذاری نقشه ها ، با روی هم قرار دادن مقداری نقشه که اطلاعات مورد نظر در آنها رسم گردیده ، نقاط متاثر شناسایی می گردند و کار ارزیابی انجام خواهد شد وهرچه مقیاس نقشه ها بزگتر گردد دقت کار بیشتر افزایش می یابد.
هنگامی که لایه های متنوعی از اطلاعات فیزیکی و اکولوژیک و اقتصادی اجتماعی به صورت نقشه تهیه گردید و این اطلاعات از لحاظ زمانی بیان تنها مقطعی محدود از زمان نبودند ، بلکه تغییرات دوره ای از زمان را در چندین لایه ارائه کنند ؛ با روی هم گذاری آن ها و مقایسه تغییرات در مقدار و نوع کاربری می توان کیفیت و چگونگی وقوع آنها را برای ارزیابی از اثرات گذشته زمین ساخت . از سویی امکانات و بررسی پتانسیل وضع موجود با در نظر گرفتن توانمندی های طبیعی و نیز اقتصادی اجتماعی ، راه را برای برنامه ریزی های توسته در آینده به صورت جامع تر هموار می گرداند و این ، آن چیزی است که تکیه گاه اصلی استفاده از توان سیستم های ژئوماتیک در مدیریت محیط زیست ، و به خصوص GIS در برنامه ریزی های توسعه ی شهری پایدار تلقی می گردد. قابلیت کارکردن با داده های مکانی و اطلاعات توصیفی مربوط به آن ها و ترکیب انواع مختلف داده ها در یک آنالیز با سرعت زیاد با روش های دستی سازگار نیست و توانایی اجرای آنالیزهای مکانی پیچیده ، مزیت های کمی و کیفی را برای GIS فراهم می کند.
انجام پردازش های تکراری با در نظر گرفتن شرایط مختلف برای دستیابی به نتیجه ی بهینه ، تنها با کامپیوتر امکان پذیراست و می توان این گونه عملیات را با سرعت زیاد در هزینه نسبتا کم انجام داد .

منبع: وبلاگ آتیشار

برای دانلود کلیک نمائید نکته بسیار مهم در مورد دانلود فایل: اگر لینک دانلود بالا با dl شروع شد، لطفا برای دانلود فایل به جای http از https استفاده نمائید.
برچسبها
مطالب مرتبط

دیدگاهی بنویسید.

بهتر است دیدگاه شما در ارتباط با همین مطلب باشد.

0