کتاب شناسایی و تحلیل سرانه‌های استاندارد شاخص‌های شهری

سخن نویسندگان

در بسیاری از شهرهای آسیایی، رشد سریع شهر از توانایی‌ها و منابع در اختیار مدیران شهری برای ارائه خدمات مناسب و کافی پیشی گرفته است. روندهای دیگر نیز وضعیت را وخیم‌تر می‌کنند؛ به‌طور مثال تمرکززدایی فزاینده و پیچیدگی‌های مدیریتی موجب بسط و توسعه مسئولیت دولت‌های محلی بدون در دسترس بودن منابع انسانی یا مالی اضافی موردنیاز، گردیده است. علاوه بر این، شهروندان و سایر ذینفعان انتظار دارند کاهش هزینه‌ها و افزایش کیفیت خدمات را شاهد باشند درحالی‌که ممکن است منابع موردنیاز در دسترس نباشد. در پاسخ به مسئله شکاف منابع، مشارکت بخش خصوصی به‌منظور تمهید و ارائه خدمات در حال افزایش است. در همین حین، نقش دولت‌ها از ارائه‌کننده خدمات به سمت هماهنگ‌کننده، تنظیم‌کننده، ناظر و حامی بخش خصوصی در حال تغییر است.

طی سال‌های گذشته و در جریان اجرای برنامه‌های پنج‌ساله توسعه کشور روش‌های علمی نظارت و کنترل وضعیت در اغلب سازمان‌ها، شرکت‌ها و مؤسسات ایرانی پیشرفت قابل‌توجهی نداشته است. به‌عبارت‌دیگر، مدیران در کشور ما همواره بدون کارنامه عملکرد کار را به پایان می‌رسانند و قضاوت دقیقی در خصوص میزان موفقیت و شکست برنامه‌های آن‌ها منتشر نمی‌گردد. این پدیده به‌خصوص در عرصه مدیریت عمومی و اجتماعی ظهور و بروز بیشتری دارد. در هر یک از وزارتخانه‌ها و نهادهای عمومی مانند شهرداری‌ها، استانداری‌ها، فرمانداری‌ها، ادارات کل استانی، نیروی انتظامی، مراکز قضایی و … طی سالیان متوالی، افراد مختلفی در مصدر امور قرارگرفته و هر یک به سهم خود تلاش‌های زیادی کرده‌اند و برنامه‌های متعددی را اجرا نموده‌اند، اما ازآنجاکه ابزار اندازه‌گیری عملکرد و تحلیل وضعیت که از شاخص‌ها یا خط‌کش‌های مناسب برای برآورد هر یک از متغیرها تشکیل می‌شود و همچنین دسترسی به داده‌های لازم بهره‌مند نبوده‌ایم نه‌تنها امکان شناخت نقاط ضعف و قوت میسر نبوده، بلکه در اغلب موارد فرصت‌های زیادی برای پیشرفت و تعالی از دست رفته است و بعضاً تجارب ناموفق به‌کرات با عنوان «مدیریت علمی» آزموده شده‌اند.

بر اساس ملاحظات فوق و با توجه به رویکرد نو شهرداری کلان‌شهرهای کشور در استفاده از شاخص‌های شهری جهت ارزیابی برنامه‌های عملیاتی، یکی از اهداف شهرداری مشهد نیز بررسی موضوع شاخص‌های شهری در حوزه‌های گوناگون فعالیت‌های شهر و سازمان پرداخته است. ازاین‌رو در این پژوهش در ابتدا به بررسی اصول، مفاهیم، تعاریف و مبانی نظری سطح ایران و جهان پرداخته‌شده و پس‌ازآن با تأکید بر 52 شاخص شهری موردی در این تحقیق وجوه مختلف آن در تجارب داخلی و خارجی بررسی و مقایسه شده است. همچنین با تعیین فرایندی علمی در راستای دستیابی به ارقام مطلوب و بهینه سرانه‌ها و شاخص‌ها، چشم‌انداز آن‌ها با نگاهی به استانداردهای جهانی مورد تحلیل قرارگرفته است. امید می‌رود که این پژوهش گامی مفید در راستای دستیابی به اهداف متعالی توسعه کلان‌شهرهای کشور باشد.

 

 

این پژوهش در قالب 5 فصل اصلی ارائه می‌گردد. فصل‌های این پژوهش به‌طور خلاصه عبارتند از:

فصل اول: این فصل به بیان کلیات تحقیق شامل بیان مسئله، ضرورت تحقیق، اهداف و مختصری از سوابق موضوع در ایران، همچنین روش‌شناسی و محدودیت‌های تحقیق می‌پردازد.

فصل دوم: در این فصل تعاریف و مفاهیم، بنیان تئوریک، شاخص‌ها و استانداردها و سرانه‌های شهری و عوامل مؤثر بر آن‌ها موردبررسی قرار می‌گیرد و پس از آن شاخص‌های 52 گانه برنامه عملیاتی شهرداری مشهد معرفی و تشریح می‌گردد.

فصل سوم: شناسایی و تجزیه‌وتحلیل استانداردها و سرانه‌های وضع موجود در شهر مشهد و 5 کلان‌شهر دیگر ایران شامل تهران، اصفهان، تبریز، شیراز، قم در این فصل بررسی می‌شوند، به‌طوری‌که در ابتدا شاخص‌های طرح‌های فرادست، ارقام شاخص‌ها در دیگر شهرهای ایران، نحوه تهیه و تنظیم شاخص‌ها، ساختار کمی و کیفی و در نهایت تحلیل وضعیت کلان‌شهر مشهد و مقایسه آن با سایر کلان‌شهرها انجام می‌شود.

فصل چهارم: این فصل به بررسی تجارب سایر کشورهای جهان در ارتباط با استانداردها و شاخص‌های شهری می‌پردازد که با تعریف شاخص‌ها از نگاه متخصصان خارجی آغاز شده و با بررسی وضعیت، دلایل شکل‌گیری شاخص‌ها، روش‌های تهیه و تنظیم سرانه‌ها و شاخص‌ها و تحلیل ساختار سرانه‌های استاندارد به پایان می‌رسد.

فصل پنجم:  در این فصل نویسندگان تلاش می‌کند با نظر به نتایج حاصل از فصول پیشین به ارائه استاندارد صحیح و درازمدت مطلوب و بهینه برای هر یک از شاخص‌های شهری کلان‌شهر مشهد مقدس بپردازد که در ابتدا با مقایسه ساختار شاخص‌ها با شهر/کشورهای توسعه‌یافته جهان و با ارائه استاندارد یکپارچه درازمدت برای شاخص‌های 52 گانه و تدوین کاربست، پژوهش را به پایان می‌رساند.

  • سیاوش طاهری
  • اسفند ۱۲, ۱۴۰۳
کتاب نقش برنامه ریزی توسعه توریسم شهری به منظور توسعه پایدار شهری با تاکید بر شیراز

صنعت توریسم، یکی از بزرگترین صنایع در جهان به شمار می رود و نقش قابل توجهی در توسعه اقتصادی کشورها ایفا می کند. بخش توریسم به علت اهمیتی که از نظر اقتصادی، اجتماعی دارد روز به روز بیشتر مورد توجه قرار گرفته و دولت ها به آن اهمیت می دهند و امروزه یکی از پایه های اصلی و استوار اقتصاد جهان محسوب می شود. بر همین اساس این کتاب با هدف بررسی رابطه برنامه ریزی توسعه توریسم شهری با توسعه پایدار شهری شیراز می پردازد. منطقه فرهنگی تاریخی شیراز با در نظر گرفتن راه کارهای مناسب می تواند نقش مهمی در ارتقاء جایگاه گردشگری ایران در سطح بین المللی داشته باشد و به سمت توسعه پایدار قدم بردارد.

  • سیاوش طاهری
  • اسفند ۱۴, ۱۴۰۲
کتاب سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی در برنامه‌ریزی و مدیریت شهری

سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی (GIS) نقشی محوری در حوزه برنامه‌ریزی و مدیریت شهری ایفا می‌کنند و راه‌حل‌های بهتری برای مشکلات متعدد شهری ارائه می‌دهند. با GIS، فرد توانایی درک بهتر نیازهای موجود یک شهر و طراحی آن را برای برآوردن آن نیازها دارد.

این کتاب به توسعه دانش علمی مبتنی بر فناوری‌های فضایی در بین برنامه‌ریزان، محققان، دانشمندان، متخصصان، دانشجویان و افراد عادی کمک می‌کند و درک بهتری برای برنامه‌ریزی و مدیریت شهری در سطوح مختلف به آن‌ها ارائه می‌کند. این کتاب اهمیت GIS را در درک بهتر چالش‌های کنونی شهری نشان می‌دهد و بینش جدیدی در مورد نحوه به‌کارگیری GIS در برنامه‌ریزی شهری ارائه می‌دهد. همچنین ذینفعان مختلف جامعه را به مشارکت در فرآیند تصمیم‌گیری تشویق می‌کند و به برنامه ریزان و مسئولان کمک می‌کند تا برنامه‌های مناسب برای رشد شهری پایدار یک منطقه را تدوین کنند.

کتاب به دو قسمت تقسیم‌شده است. بخش اول به تشریح مفاهیم اساسی GIS می‌پردازد و همچنین به تکنیک‌های پیشرفته برنامه‌ریزی فضایی می‌پردازد. بخش دوم به مطالعات موردی در دنیای واقعی با استفاده از کاربردهای مختلف GIS می‌پردازد. مطالعات موردی شامل تغییرات کاربری زمین شهری، شبیه‌سازی رشد شهری آینده، جزیره گرمایی شهری، انتخاب محل دفن زباله جایگزین و نگاشت حساسیت سیل شهری و غیره است. این کتاب نشان می‌دهد که چگونه می‌توان GIS را با سنجش‌ازدور، زمین‌آمار، تکنیک‌های یادگیری ماشینی-هوش مصنوعی و سایر فناوری‌های پیشرفته ادغام کرد. این کتاب منبعی ارزشمند برای درک و حل مشکلات مربوط به برنامه‌ریزی و مدیریت شهری پایدار است.

  • سیاوش طاهری
  • اسفند ۳, ۱۴۰۲
بستن
مقایسه