ویژگیهاى ساخت کالبدى شهرهاى ایرانى – اسلامى

شهرهاى ایران در دوره‏هاى پس از اسلام ابتدا با همان شکل اولیه به حیات خویش ادامه دادند. کهندژ شارستان و ربض که به عنوان اجزاى اصلى شهرهاى ایرانى زمان ساسانیان در ساخت‏ شهرها پدید آمده بودند در سالهاى اولیه نیز اجزاى شهرهاى اسلامى را تشکیل می دادند. بتدریج ‏برطبق ویژگیهایى که شهرنشینى و شهرسازى پس از حاکمیت اسلام دارا شد تغییراتى در ساخت ‏شهرها صورت گرفت. «توسعه شهرنشینى باعث گسترش حومه (ربض) شهرها شد، این حومه‏ ها که در زمان ساسانیان از مهاجران و روستاییان ساکن در آنها تشکیل شده بود، از نظر شهرى تکامل ‏یافته و داراى فضاها و نهادهاى شهرى شده و اهمیت‏ بیشترى نسبت‏ به شارستان پیدا کرد.»بازارها که قبلا در نزدیکى دروازه‏ هاى شهر جاى داشتند از یک طرف در امتداد راه هاى اصلى که به مرکز شهرها ختم می ‏شد و از سویى دیگر در امتداد راه ها و جاده ‏هاى اصلى که به بیرون شهر ادامه داشت گسترش یافتند و داراى فضاها و عناصر داخلى و شهرى شدند. هر قسمت و فضایى به عرضه یا تولید کالاهایى خاص اختصاص یافت و کاروانسراها و انبارهایى نیز براى جوابگویى به نیازهاى جدید ایجاد شد. مساجد و بویژه مسجد جامع مرتبط با بازار از نظر فضا، و در نزدیکى ارگ (در مرکز قدیمى شهر) و یا در ربض ساخته شد. از بازارها که ستون فقرات شهر را تشکیل می ‏دادند کوچه‏ هایى چون خط سیرهاى ثانوى جدا مى‏شدند. علاوه بر کاروانسراها، گرمابه‏ ها، مدارس و انبارهاى غله، آب‏انبارها، قهوه ‏خانه‏ ها و فضاهاى دیگر شهرى در نزدیکى ستون فقرات جاى گرفتند. این شکل حیاتى به گفته‏اى، نمایشگر وحدت دینى، سیاسى، اقتصادى و اجتماعى جامعه سنتى است. مساجد که مهمترین ویژگى را نصیب شهرهاى اسلامى کردند به عنوان ملاک تمایز شهر از «ده‏» در شهر جاى گرفتند و همراه با ارگ و بازار، عناصر سه‏ گانه ساخت‏ شهرهاى اسلامى را تشکیل دادند. «با انتقال حیات و جنب‏ و جوش شهرها از شارستان به حومه که محل سکونت و کار بازرگانان، کسبه و پیشه‏ وران نیز بود، شهرسازى رشد و گسترش یافت و شهرهاى ایرانى رنگ و بوى اسلامى به خود گرفتند. تقسیم شهر به اجزاى مشخص کهندژ، شارستان و ربض جاى خود را به مراکز دیوانى و نظامى، مراکز مذهبى، بازارها و محله‏ هاى شهر دادند.»

فرستنده : خانم مهندس مهناز اکبری

برای دانلود کلیک نمائید نکته بسیار مهم در مورد دانلود فایل: اگر لینک دانلود بالا با dl شروع شد، لطفا برای دانلود فایل به جای http از https استفاده نمائید.
برچسبها
مطالب مرتبط

دیدگاهی بنویسید.

بهتر است دیدگاه شما در ارتباط با همین مطلب باشد.

0