یادداشت “بازتاب عمل آدم در اصالت شهر”

یادداشت "بازتاب عمل آدم در اصالت شهر"

هر چه به قبل بازمی­گردیم، شهر دیروز و امروز در نگاهمان یکی نخواهد بود. بشر با تمامیت­خواهی­اش برای رسیدن به امیال خویش از شهر نه با نگاه به یک موجود زنده و دارای اصالت ویژه بلکه نگاه به یک کالا بهره می­گیرد. این تقابل و دوگانگی­ منافع حال بیمار شهری است که به ناچار درمان­گر خویش است. زمانی که از اصالت صحبت می­شود، اصالت درونی و عینی استنباط می­شود که جدا از یکدیگر نیستند. جای تأمل است که چگونه اصالت درونی یا همان روح فکری عاملان شهر بر اصالت عینی شهر اثر می­گذارد وتا چه حد می­تواند مخرب باشد.

شهر برای پاسخ به نیازهای بشر متولد شد و عملکرد بشر به عنوان یک سازوکار محیطی بر پیچیدگی و رشد شهر اثر گذاشت. هرچه این عملکرد در جهت مخالف اصالت یا ویژگی­های شهر باشد، شهر با اختلال مواجه است. چه بسا که امروز می­بینیم فضاهای شهری با چه امکانات تفریحی ناهمخوان با شهر در فاصله­ای از شهر خودنمایی می­کنند ولی به­دلیل خاصیت از پیش تعیین نشده­­ی شهر،­ به صورتی غیر قابل باور عاملان شهر درجهتی مخالف حرکت می­کند و از کوچکترین اثر زنجیره­ای از اتفاقات بزرگ می­سازد به گونه­ای که در حد فاصل آن فضا و شهر شاهد هیچ سکونتی نیستیم. عاملان شهر بدون توجه به اصالت درونی شهر که برای درکش نیاز به کنکاش مستمر است، بازخوردهایی برشهر تحمیل می­کنند و از جهتی شهر که به استقلال رسیده­است در برابر این اعمال به طور خودساخته واکنش نشان می­دهد. این همان مرز اصالت آدمی و شهر یا اغتشاش و بقا است. هرچند که این­گونه بازخوردها مضر است ولی از جنبه­ی دیگر، شهر مداوم خود را در برابر این حملات می­­بیند و با مقابله به تکامل می­رسد. ولی زمانی که شهر از هر جهت چه درونی و بیرونی سریعتر از زمان دفاع ازخود با فضاهایی هم­چون شهرک­های بلندمرتبه با کارکردهای مختلف و متضاد اصالت شهر احاطه می­شود و مدام در معرض بازخوردهای منفی است، راهی جز تسلیم ندارد و دیری نمی­پاید که شهر نیزخود را با این پدیده­ها تخریب می­کند. در این­هنگام شهر با پدیده­ای خارج از مقیاس و زمان لازم برای مقابله­ی خود روبرو است. درنهایت، شهر فرصت کمتری برای مقابله و بازسازی خود می­یابد و به مرور سیستم دفاعی ­اش تحلیل می­رود که حتی قادر به شناسایی بیگانه از خودی نمی­باشد. این اتفاقات در یک پروسه طولانی اتفاق خواهد افتاد چه بسا که ما شهری پیدا نمی­کنیم که یک روزه، یک ماه و حتی یک ساله فرسوده شده­باشد. البته زمان زوال شهر بسته به محیطی است که شهر مدام از آن تأثیر می­گیرد. امروزه، شاهد تک بعد­نگری عاملان شهر هستیم که قادر به شناسایی تمام عوامل و مسئله اصلی نیستند و تنها در فکر رفع مشکل سکونت، کار و اوقات فراغت بناهایی را بر­پامی­کنند درحالی­که رفع نیاز تنها نمود عینی نیست بلکه مکان استقرار، کارکرد، تطابق با شهر و سایر عوامل دیگر فراموش شده­اند. هرچه به تک بعد­نگری خود دامن بزنیم شهر با توان مقابله کمتر، سریعتر فرسوده می­شود و شهری پر از پدیده­های مخربی می­­شود که با تکرار تولید خود از شهر تغذیه می­کنند. به گفته­ی والتر لیپمن: "زمانی که ما یک نوع می­اندیشیم، گویی هیچ یک از ما نمی­اندیشد." تا مادامی که یک روح فکری و تک­بعد­نگری بر خالقان اثر حاکم باشد به حیات شهر آسیب می­زنیم. تقلید و تکرار این روح فکری مرهون اندیشه­های قالب­شده است که ما را به مصرف کننده­ بدل کرده­است. ضرورت بقای شهر یک ذهن خلاق است که مسئله­­ی بنیادین را از خلال مسائل سطحی می­یابد و با به چالش کشیدن روی­آوردها مختلف، بهترین گزینه را با درک تمام عوامل بیرونی و درونی برمی­گزیند و با به تعویق انداختن بازخوردهای منفی و حملات بیرونی بر شهر، به حیات شهر کمک می­کند.

نویسنده : هانیه نوربخش

دانشجوی کارشناسی شهرسازی