ترفندهای محوطه سازی در طراحی فضای سبز

در هنگام استفاده از مصالح در محوطه سازی پارک ها و باغات نیاز به توجه تکنیکی در این خصوص وجود دارد. مثلا استفاده از کالار سیمان در پارک ها که امروزه رایج شده و بسیاری از جنبه های زیبا شناختی آنها را نابود ساخته است. استفاده از مصالح زیرا سیمان از نظر ساختار بسیار ناپایدار است، هنگامی که اولین برف می بارد بسیار شاداب و پرطراوت به نظر می رسد اما پس از آن کیفیت خود را از دست می دهد.

دومین مساله این است که برف سمبل پاکی و عفت است و این درحالی است که سیمان و بتون معنای وحشت و خشونت را به انسان القا می کند. بنابراین از سیمان و بتون می بایست در مکان هایی از پارک که در معرض دید نیستند مورد استفاده قرار گیرد. در مقابل سنگ نشان دهنده استحکام، وحدت و جاودانگی است. سنگ در بسیاری از ادیان مقدس است. مثلا در دین اسلام سنگ سیاهی که در کعبه زائرین ان را می بوسند و معتقدند که از بهشت آمده و در هنگام نزول از آسمان به رنگ سفید بوده اما در اثر گناهانی که بشر مرتکب شده سیاه شده است. در قدیم دیوار باغها از ملاط ساخته می شدند که بسیار مهربان تر و ملایم تر از سیمان پورتلندی به نظر می رسید. آهک آبی از طریق حرارت دادن گچ و سنگ آهک بمنظور آزاد شدن دی اکسید کربن، بدست می آید. هنگامیکه این مواد دوباره با آب مخلوط شدند و در معرض هوا قرار می گیرند و دوباره با دی اکسد کربن ترکیب شده و به همان حالت شیمیایی اولیه باز می گردد. دی اکسید کربن به استحکام لایه های بیرونی ملاط می افزاید و بهمین دلیل شاید یک قرن بتواند استحکام خود را حفظ کند. این نوع ملاط امروزه از نظر ساختمان سازان دور مانده است در صورتیکه هنوز هم می توان از آن در محوطه سازی پارک ها و باغات استفاده کرد. مثلا امروزه استفاده از آجر و خشت به کلی از مد افتاده تلقی می شود. اما باید بدانیم که دوام این محصول می تواند با توجه به کیفیت آن مناسب باشد. خشت های گلی که شهر باستانی بابل به کار می رفته بوسیله شل دادن به گل مرطوب درست شده است. این بلوک های گلی سپس در مقابل نور آفتاب خشک می شوند و در مکان مناسب مورد استفاده قرار می گرفتند و در ساخت خانه ها کاربرد داشته اند. حدود ۳ هزار سال پیش از میلاد مسیح انسان این مساله را دریافته بود که هنگامی که گل مرطوب خشک شود تبدیل به ماده ای سخت می شود. در آن زمان از گل رس برای ساخت ظروف استفاده می شد. رومی ها مهارت لازم را در ساخت خشت کسب کرده و سپس این هنر را در اختیار مردمان شمال اروپا قراردادند. این خشت ها در قرون وسطی در ساخت دودکش ها و مناره کلیساها مورد استفاده قرار گرفت. البته امکان این نبود که در کوره های آجرپزی ابتدایی این خشت ها در دمای بالایی درست شوند.بعد از ۱۲۰۰ سال پس از میلاد مسیح کشورهای سفلی مانند هلند و جنوب انگلستان مبادرت به ساخت این خشت ها ورزیدند. اما در زمان حاضر این خشت ها و در واقع آجر ها به اندازه استاندارد رسیده اند اما در ساخت دیوار باغاها کاربردی ندارند، آجرهای دست ساز از نظر ساختار به گونه ای هستند که هرگز ماشین نمی تواند ان را بسازد؛ آجر های دست ساز را می توان به اندازه مورد نیاز ساخت. این طور به نظر می رسد که آجرهای دست ساز از نظر زیبایی و آذین بندی بهتر از آجرهای کارخانه ای است، البته هزینه دستمزد ساخت آنها از مواد خام بیشتر می شد؛ این مساله هم حل شد و زیبایی حاصله جای خود را به پرداخت هزینه های کلان داد. در دهه سوم قرن بیستم “وینستون چرچیل” به ساخت خشت و آجر و کارگران این حرفه بسیار اهمیت می داد. سفال هم یکی از مصالح قدیمی است که در امر محوطه سازی باستان اهمیت بسیاری داشته است. سفال همان گل رس است که در دمایی پایین تر از کوره آجرپزی خشک می شود و به رنگ سرخ بسیار زیبایی در می آید و در گذشته بیشتر در ساخت ظرف و ظروف مورد استفاده قرار می گرفت. امروزه بسیاری از کارخانه ها به جای اساتفاده از پلاستیک و بتون استفاده از این ماده را توصیه می کنند. بسیاری از باغهای بر جای مانده از مصر باستان و روم دارای دیوارهای رنگین بوده اند که دلیل آن استفاده از گل رس و سفال بوده است. در زمان برگزاری فستیوال ها برای تزئینات روی دیوارهای پارک ها و باغها می توان از سفال استفاده کرد. هن.ز هم “توسکانی” در ایتالیا در مرکز ساخت سفال قرار دارد. استفاده از سایه ها حرکت دورانی زمین، حرکت قابل پیش بینی و تدریجی سایه را در صفحه یک ساعت آفتابی سبب می شود. یک اصل مهم در این زمینه این است که ساعت آفتابی می بایست در یک مکان دقیق و حساب شده طراحی شود و انتخاب این مکان از اهمیت خاصی برخوردار است. طول عقربه ساعت آفتابی به زمان، عرض جغرافیایی ساعت آفتابی، موقعیت زمین در چرخش روزانه این بستگی دارد. وضعیت سایه عقربه های در دو ساعت آفتابی همسان یک زمان واحد اما در دو باغ متفاوت، هیچگاه یکسان نخواهد بود. نور خورشید در اثر تبدیل هیدروژن به هلیوم تولید می شود و ۸ دقیق زمان می برد تا مسافت ۱۴۹٫۶ میلیون کیلومتری از خورشید به زمین را بپیماید. اگر در ساختمان این ساعت ها به دقت بنگریم تا حدودی شگفت زده خواهیم شد. این ساعت ها بیشتر در بالای برج کلیسا نصب می شود چون زمان امر مقدسی است. چون این ساعت ها خودبخود تنظیم می شوند و اصلا نیازی به تنظیمات ندارد . یکی از صاحبنظرن در مورد این ساعت ها می گوید : “خدای بزرگی که خورشید را طوری قرار داد تا بر شب و روز فرمانروایی کند و ستاره ها را آفرید تا شب را مغلوب خود کنند، طبیعت بشر را هم طوری خلق کرده که با این تغییرات متناوب سازگاری داشته باشد و این میل را در وجود او قرار داده تا همواره در صدد پی بردن به چگونگی گذران دقایق و لحظه ها و در نهایت زندگی باشد. ساعت آفتابی تنها ۴ روز در طول سال با ساعت های مکانیکی مطابقت می کند: ۱۶ آوریل، ۱۴ ژوئن، ۲ سپتامبر و ۲۵ دسامبر و در طول سال کبیسه هم این تطابق تا حدودی وجود دارد. در روزهایی غیر از این تاریخ هایی که ذکر شد در بقیه روزها در حدود ۱۶ دقیقه این زمان عقب تر از زمان رسمی و یا ۱۴ دقیقه ساعت های آفتابی باید طوری تنظیم شوند که اطلاعات نجومی را منعکس کنند. مثلا هنگامیکه سرعت کند و یا تند می شود این مسئله را نشان می دهد که سرعت زمین افزایش و یا کاهش یافته است. قرار دادن یک صفحه میزانگر در صفحه ساعت آفتابی می تواند این زمان را به زمان رسمی تبدیل کند. چون ساعت های مکانیکی چون با زمان رسمی و استاندارد یک کشور تنظیم می شوند در بشتر موارد نمی توانند ظهر واقعی را نشان دهند. مثلا اگر انسان بخواهد بداند که خورشید چه موقع به سمت الرأس خود می رسد و باغ در چه وقت به بیشترین میزان روشنایی دست پیدا می کند. علامت و مشخصه ظهر راهترین سایه محور عمود در هنگام ظهر می افتد .     هدایت نور طبیعی : استفاده ی موثر از انرژیهای طبیعی موثر ترین روش استفاده از نور خورشید تامین روشنایی با نور طبیعی است. حتی بهترین لامپ رشته ای در مقایسه با نور خورشید برای تامین میزان معینی روشناییِ, به میزان بیشتری انرژی الکتریکی برای هر متر مربع نیاز دارد و میزان بیشتری گرما تولید میکند.  مشارکت نور طبیعی در تامین روشنایی هر ساختمان باید در عین توجه به مقابله با جذب حرارت نامطلوب صورت پذیرد. ایده ی بهینه کردن ارتباط میان سایه ونور طبیعی هدایت شده به درون فضای معماری,به اشکال جدید ممکن است,نور شکن های بزرگ پیش ساخته از بتن, که رنتسوپیانه در مجموعه ی منیل در هوستون تگزاس استفاده کرد, نمودی زیبا از این اشکال تازه را به نمایش گذاشت. جالب توجه این است که راه حل مشابه و ظریف تری نیز برای ایجاد تعادل بین نور طبیعی و سایه را طرح آلمانی کوستر با مشارکت اکالوکس ارائه کرده است. نمونه ی دیگر, مرکز طراحی در لینز استرالیا, کار توماس هرتزوگ است. در این پروژه, از سیستمی استفاده شده است که قابلیت انعکاس و خنثی سازی پخش ((diffusionنور طبیعی را دارد. علاوه بر آن,با همکاری کریستین بارتنباخ, هندسه ی اجزای کوچکmicrogeometry)) در هریک از نور شمنها(baffle)کاهش یافت. منشورهای کوچک را میتوان برای انعکاس یاتجدید مسیر(redirect)تابش مستقیم آفتاب و ایجاد امکان عبور نور تلطیف شده(diffuse light)به داخل بکار بست. امروز در روند تکاملی این تکنولوژی, باریکه های منشور شکل از طریق خروج تحت فشار مواد اولیه از قالب (extrdude), در مقایسه با گذشته با قیمت پایین تر تولید میشوند. این منشور ها بصورت قائم یا افقی قابل استفاده اند. فیلگا,تولید کننده ی شیشه در ژاپن,موفق به تعبیه ی منشور های بسیار ظریف شیشه ای بین دو ورق شیشه شده است. نمونه ی با مقطع دایره ی این محصول برای نمایشگاه های هنری , موزه ها , سالنها و نهایتا فضاهای بزرگ کنفرانس برای دستیابی به نور ثابت در تمام فصول و زمانها و جهات مناسب است. نمونه با مقطع مثلث نیز, برای ساختمانها, ادارات و فضاهای مسکونی مناسب است. این نمونه میتواند در زمستان نور را جذب و در تابستان آنرا منعکس کند. نور سر چشمه ی وجود همه ی هستی است. با روشن کردن سطح اجسام، نور به آنها پیرامون و یک محیط مرئی را اهدا میکند. و جمع شدن سایه در پشت آنها به اجسام عمق میدهد. اجسام تنها در مرزهای روشنایی و تاریکی است که معنی پیدا میکنند, و شکل خود را بدست آورده و نشان میدهند, روابط داخلیشان کشف میشود، و مانند حلقه های زنجیر تا بیکران بهم متصل میشوند. نور به اجسام, استقلال و خود مختاری میبخشد و همزمان, وابستگی های آنها را محدود میکند. ما حتی میتوانیم اینطور بیان کنیم که نور به هر شیء در محیط اطراف خود آنقدر ترفیع میدهد که آن شیء کاملا مشخص شده و با سایر اشیاء فرق میکند. نور این خالق وابستگیها و ارتباطاتی که جهان را شکل میدهند, در حالیکه خود نیز سرچشمهء همهء موجودات است به هیچ وجه یک منبع ثابت و غیر منقول نیست. نور بیشتر دارای حرکت ارتعاشی است و در کنار تغییر دایمیش پیوسته جهان را تحت تاسیر خود قرار میدهد. معماری- که تمام تلاش آن این است که نور پراکنده را تکه تکه کند, حضورش را در یک مکان ثابت حفظ و نگهداری کند و در عصر ها و دوران ها جستجو کرده,تا نور را با تمام خاصیت حیات بخشش به دقت در دام خود اسیر کند-نور در هر لحظه شکل جدیدی به موجودات میدهد و مناسبات مشترک جدیدی برای اشیا بوجود می آورد, و معماری نوررا بصورت مختصر و صریح ترین حالت آن متمرکز میکند. خلق یک فضای معماری به عبارت ساده متمرکز کردن و تصفیه ارزی نوراست. ارتباط بین معماری و نور چندان در اذهان شکل نمیگیرند اینکه انها در لایه تجربیات ذهنی شکل گرفته و سپس زندگی مادی را رقم میزنند. تجربیات- از از معماری ژاپنی میگوید – برای مثال چایخانه جاییکه در آن فضا بسادگی بوسیله ی صفحات کاغذی مانند تقسیم شده, و در یک قالب چوبی ظریف امتداد داده شده است. هنگامیکه از بین تقسیمات آن عبور میکنی نور به آرامی در فضای داخلی پخش میشود, تا به تاریکی بیامیزد, و فضایی را بوجود بیاورد که در آن تنها درجه ای از نور تکرنگ وجود دارد. معماری ژاپنی فعلا تلاش کرده است تا بوسیله ی تکنو لوزی حساسش؛ نور را به اجزای اصلیش تبدیل کرده و به عبارتی آنرا بشکند. تغییرات ظریفی که معماری ژاپنی در تراز های مختلف این انژی نرتعش کسب میکند فضا را به شکلی غیر قابل درک زنده مینماید. در معماری عربی یک بار از دیوار های ساخته شده از سنگهای بزرگبرای جدا کردن فضای داخل از خارج استفاده کردند., پنجره هایی در این دیواره های ضخیم(که انگار ساخته شده بودند تا مانعی برای دنیای بیرون باشند) کار گذاشته شده بودند, کوچک بودند و طرح و ساخت ساده ای داشتند. ,این پنجره ها تقریبا بیش از آنکه به نور اجازه ی دخول به داخل را بدهند, با برق ریادی میدرخشیدند, اتگار که آنها تجسمی از نور بودند. شاید آنها,نشانگر این میل اساسی و دیرینه ی انسان بودند , بوجود آوردن تاریکی برای ظهور نور نور. هنگامیکه, یک ستون درخشنده نور در سکوت عمیق تاریکی نفوذ میکند، مانند حضور یک وجوذ باب و بلتد مرتبه است. آن پنجره ها نه تنها برای سرگرمی بصری ساخته نشده بودند، بلکه عاملی برای نفوذ بی واسطه ی نور بودند. و نوری که به فضای داخلی معماری نفوذ میکرد فضایی دارای ساخته ای راسخ، استوار و سنگیر را بوجود می آورد. این باز شو های ساده حرکت نور را به ظرافت می ربود. فضا- مانند یک مجسمهء در حال ساخت به وسیله ی خطی از نور در تاریکی رخنه میکرد تراشیذه میشد، و ظلپاهر آن با گذشت هر لحظه بطور متوالی تغییر میکرد. در دوران مدرنیسم ، معماری ، پنجره ها را از محدودیت سازه ای جدا کرده و به آنها این اجازه را داده است که آزازدانه در هر اندازه ای ساخته شوند. اما در عوض اینکه نتیجه ی آن در آزادی آن در معماری دیده شود، خاصیت حیاطی نور بیهوده بکار اداخته شده و به عبارتی گم شده است. معماری مدرن دنیایی بی نهایت شفاف را بوجود آورده است- نیایی ازنور و تنها نور ، نور بجای همه چیز دیگر و خالی از تاریکی ، ایندنیای سراسر نور ، معنای مرگ فضا را میدهد، همانگونه که تاریکی مطلق اینگونه است. برای انسان نخستین نور بعنوان وسیله ای برای محاسبه ی زمان محسوب میسد. اشعه های پر انرژی نور که از فاصله دور خورشید به زمین منعکس میشوند- نوری که از نظر جهت، زاویه و شدت تغییر میکند و این تغییرات به مکان فصل و زمان بستگی دارد- به احساس و درک انسان اولیه از امکان شکل اساسی میدهد. این نور که بوسیله ی بازشوهایی به داخل فضاهای ساخته شده ی او کشیده میشد، این امکنن را به انسانی که داخل آن سکونت داشت میداد که وجودش را در ارتباط بت محیط اطراف درک کند و بفهمد. از زمان قرون وسطی تا مدرنیسم- هم در معماری ژاپنی و هم در معماری غربی – نور احتیاج به کنترل هوشیارانه ای در قبال پاسخ به قیود مختلف و شایان توجه داشت. به همین دلیل انسان در بدو ورود به دنیای معماری از ارتباطاتی که انسان و طبیعت را مقید میکرد آگاه میشد. امروزه بیشرفت فنی و تکنولوژیکیف نور پردازی معمارانه را به سهولت و بی هیچ سختی و البته خالی از هر گونه احساس ممکن ساخته است. بعلاوه بوسیله نور پردازی مصنوعی، انسان حتی از ارتباطش با طبیعت نیز ئور میمیند و این رابطه را از دست میدهد. به همین دلیل بسیار عمیق به نقش نور طبیعی نظر می افکنم،نوری که میتواند- در هر نقطهاز محیط ساخته شده ی ما – بوسیله ی مجاورت بیواسطه و شایان توجهی از زمان و مکان ما صحبت کند. بواسطه ی تحقیقات دقیق و توجهات عمیق،نور را به فضای داخلی معماری هدایت میکنم بطوریکه آن نور فضا را بوسیله ی عمق مشخص و تعریف کندو فضاهایی بسیار مهیجو تحریک کننده بوجود آورد. نور به تنهایی نمیتواند نور باشد. حتما باید برای نور تاریکی هم وجود داشته باسد تا نور موجودیت خویش را بوجود آورد.درخشان و با جلال و قدرت،تاریکی،که درخشندگی نور را بر می افروزد و قدرت نور را آشکار میکند،ذاتا قسمتی از نور است. تا کنون عظمت و عمق تاریکی از محدوده ی توجهات ما نا پدید بوده است، و ای ختلاف جزیی که نور و تاریکی ایجاد میکنند . همنوایی ذهنیشان همگی تقریبا راموش شده اند. کنترل نور طبیعی: تندیس گری نور بوسیلهء شیشه: کاربرد شیشه معماری این قرن را بیش از هر ماده ی دیگری تحت تاسیر قرار داده است. اگر چه کاربرد این ماده ی ساختمانی در دهه های ۵۰ و ۶۰ باعث بروز مشکلاتی شد، هنوز هم شیشه یکی از مصالح تضمین شده با کارایی خیلی خوب در معماری خورشیدی است جیمز کار پنتر،معمار و طراح شیشه ونور نیویورک، از شیشه دیاکرومیک برای ایجاد تاثیرات نوری استفتده کرده است. در مدلی که او برای کار در کلیساپیشنهاد داده است، بیننده به محض مواجهه با اشکال هندسی ناشی از نور ، به اهمیت این ایده و حضور آن به عنوان یک هدف از ابتدای شکل گیری طرح پی می برد. از آنجا که این برخورد الزاما به بهینه سازی در مصرف برق نمی انجامد، واضح است که جستجوی روشهای جدید برای مطلوب کردن کاربرد شیشه بعنوان یک ناده ی ساختمانی مورد نیاز است استفاده از پوششهای هولو گرافیک روی شیشه برای تجدید مسیر نور آفتاب، به وسیله ی دو پروفسور اهل کلن در نمایشگاه باغ آرایی شهر اشتوتگارت اجرا شد شیشهء الکتروکرومیک،دستاورد جالبی است که از طریق افزودن خواص متحرک به یک مادهء ثابت به دست آمده است. شیشه ی الکترو کرومیک، با استفاده از جریان الکتریکی به مدت چند ثانیه میتواند به یک سطح کدر تغییر یابد. ایده ی دیوار چند لایه ی تمام نتحرک را، که مثل آفتاب پرست قادر به واکنش نسبت به محیط باشد، ما یک دیویس از شرکت ریچارد راجرز دنبال کرد مایک دیویس یک شخصیت پیشرو در کشف زمینه های جدید در تکنولوژی شیشه محسوب میشود. از فعالیتهای او میتوان به مطالعات متنوع در زمینهء اولین نمونه های جداره های درخشان چند پوسته(multi-skin glazing)برای پیکینگتن براس و پروژه تحقیقی موسوم به پروژهء ۲۱۸ اشاره کرد. دیوار مجوف وقابل تهویهء(ventilated cavity wall)جداره ی خارجی ساختمان لویدز لندن، در عین کارایی حرارتی بالا ، نور طبیعی تلطیف شده را به شکل بهینه در اختیار فضاهای داخلی قرار میدهد. یکی از زمینه های مناسب برای مطالعه و تحقیق، بررسی امکان کاربرد گازها، مایعات و حتی اجسام یا مواد ارگانیک است که میتوان آنها را بین دو جداره ی شیشه یا بنحوی که به خود شیشه شکل دهند، استفاده کرد. به صورتی که در جامهای شیشه در ساختمان لویدز لندن به کار رفته است. نور طبیعی نمایشی ساختمانهای چشم نواز: هنر استفاده از نور طبیعی برای ایجاد تاثیرات نمایشی، هنوز هم یکی از موضوعات مورد توجه در معماری. در این زمینه فن آوریهای جدید، امکانات جدیدی را پیش روی گذاشته اند. ساختمان رایشتاگ برلین، محل مجلس جدید آلمان است. تغییرات ساختمان موجود دفتر سرنورمن فاستر و شرکا انجام داده است. ایدهء مبتکرانهء این پروژه در مورد مسئله ی انرژی، نهایتا به سازه ای با نمود بیرونی در بالای ساختمان ، با قابلیت هدایت نور انجامید. این تعبیر جدید از یک گنبد، که جایگاه بازدید کنندگان است، نور طبیعی را به واسطه ی صدها آینه ی تشکیل دهنده ی قیف میانی، به بخش زیرین ساختمان یعنی مجلس منعکس میکند. برای انجام این کار آزمایشهای زیادی از جمله شبیه سازی با کامپیوتر و ساخت یک ماکت به مقیاس ۱٫۲۰ از گنبد و مجلس در شرایط مشابه واقعیت صورت گرفت. در تصویر نمای چلچراغ انعکاس دهنده ی نور طبیعی از پایین به بالا نمایش داده شده است. شبیه سازیهای کامپیوتری دید از شیبراهه ی بازدید کنندگان را به سمت پایین در تصویر به نمایش گذاشته است. ماکت به مقیاس ۱٫۲۰ در تصویر برش طولی ساختمان در تصویر و اسکیس اولیه تصویر آمده است. یکی از اجزای شاخص بانک هنگ کنگ، کار دفتر فاستر ، آتریوم تامین کننده ی نور طبیعی در ساختمان است . تامین نور در این ساختمان از راه بازتاب نور از سطح دو آینه ی بسیار بزرگ میسر شده است. صفحه ی جمع کننده ی نور آفتاب در بیرون، از صدها آینه ی کوچک، که مسیر نور آفتاب را دنبال مردهو آنرا به سمت آینه ی مقعری در بالای آتریم میتابانند، تشکیل شده است این آینه ی مقعر ، نوررا به درون فضا و حتی زیر کف طبقه ی شیشه ای ساختمان هدایت میکند. اسکیس اولیه ی نورمن فاسترف به بهترین شکل نحوه هدایت نور به زیر زمین را نشان میدهد. تنظیم فوقالعاده ی نور طبیعی در موسسه ی دنیای عرب کار ژان نوول را هزاران شاتر متحرک حساس ، که بوسیله ی کامپیوتر کنترل میشوند، امکان پذیر کرده اند. تبدیل نور طبیعی به انباشت نیرو در باتری خورشیدی: نور ملموس ترین انرژی تجدید پذیر است. امروز روشهای جدیدی از جمله(باتری خورشیدی)برای تبدیل این انرژی به جریان برق در دسترس است. فیزیکدانی بنام هنری بکرل کشف کرد که هنگام برخورد نور به ترکیبی از مواد حاوی سیلیکون ،ولتاژ الکتریکی تولید میشود. این کشف انقلابی به پیدایش این نظریه که امکان تولید انرژی الکتریکی از نور طبیعی در فرآیندی شبیه به فتوسنتز وجود دارد،انجامید. اشکال متفاوتی از باتریهای خورشیدی موجودند . یکی از این نمونه ها باتری متشکل از سلولهای تک کریستابی نسبتا همشکل با رنگ خاکستری مایل به سیاه است. نمونه ی دیگر هم از سلولهای چند کریستالی با شکلی شبیه به ذرات تفکیک شده ی سنگ گرانیت تشکیل شده است. با بکار گیری لایه های بسیار کم ضخامت از سیلیکون روی صفحاتی مثل شیشهیا صفحات فلزی هم،میتوان به اشکال متفاوتی از باتریهای خورشیدی دست یافت. تولید سلولهای باتری خورشیدی با سیلیکون کراپ(silicon crop)، که محصول جانبی از صنعت کامپیوتر است آغاز میشود، به نحوی که ابتدا آنرا بصورت مذابدر می آورند، سپس آنرا به شمش تبدیل کرده و نهایتا بلوکهای تراش خورده را از ان میسازند. مرحله ب آخر کار برش ای بلوکها به صورت صفحات باریک به شکل ویفر خواهد بود. باتریهای کریستالی خورشیدی عموما بصورت صفحات باریک به شکل ویفر موجودند و برای محافظت، هنگام استفاده در فضای بیرون، آنها را در پوششهای پلاستیکی یا شیشه ای نگه میدارند. صفحات این باتریها بر حسب نیاز مشتری می توانند با ابعاد یا خروجی های متغیر تولید شوند. مزیت سیلیکون غیر بلوری(Amorphous silicon)این است که تولید آن با کمیت زیاد راحت تر است. در حال حاظر کارایی این نوع سیلیکون محدود تر است. اما در مقایسه با سیلیکون چند کریستالی(poly crystalling silicon)ارزان تر تمام میشود. با استفاده ازاین نوع سیلیکون ، امکان ایجاد سطوح قیلم مانند و نیمه شفاف وجود دارد. تمام ساخته های فضایی، از طریق انرژی خورشیدی و سلول های باتری خورشیدی(pv)تغذیه میشوند. در تلسکوپ هابل، از سلول های باتری خورشیدی غیر کریستالی با بالاترین میزان کارایی تا به امروز ، استفاده شده است. اگر تلاش دانشمندان ناسا برای تامین نیروی مورد نیاز ماهواره ها و همچنین فضا پیما ها نبود،چنین پیشرفتهایی در زمینه ی ساخت باتری خورشیدی(pv)بوجود نمی آمد. در طول بر نامه ی آپولولو،تکنو لوژی تولید باتری خورشیدی دچار تحولات عظیمی شد. کارایی سلولهای خورشیدی ازآن زمان تا کنونبه چهار برببر افزایش یافته است. صنعت باتری خورشیدی از پیشرفتهای تکنیکی در زمینه های دیگر هم بهره مند میشود. پیشرفتهای حاصل شده در درامهای (drum)با پوشش سیلیکون ف که در دستگاههای فتوکپی رنگی کاربرد دارند، در حال حاضر در تولید نوارهای پوشیده از سیلیکون غیر بلوری مورد استفاده پیدا کردند/ صفحات باتری خورشیدی در حالت ایده آل باید مادامی که خورشید میتابد در معرض آن قرار گیرند.طبیعتا با تغییر جهت تابش خورشید ای امر غیر ممکن میشود. اما امکان زاویه دادن به صفحات برای استقرار دربهترین جهت ممکن وجود دارد. همچنین نصب ای صفحات بصورت خوابیده یا به شکل عمودی روی سقف یانما وجود دارد.اما این امر تا حدی به کاهش کارایی و بازدهی باتری می انجامد. استفاده از باتری خورشیدی با قرار گیری صفحاتی ازسلول های متنوعدر کنار هم ممکن خواهد بود. این سلولها میتوانند با هر شکل و اندازه ای روی هم قرار گیرند. میتوان از یک باتری خورشیدی برای تولید الکتریسیته در یک ماشین حساب استفاده کرد یا با ادغامهزاران صفحه ی باتری خورشیدی در کنار هم، مزرعه ای از باتریهای خورشیدی ساخت. یک باتری خورشیدی بزرگ در موسسه ی Hysolarدر اشتوتگارت آلمان نصب شده است.کاربرد باتری خورشیدی در ساختمان، توجه معماران سراسر جهان را به خود جلب کرده است. در بسیاری از پروژه های موفق شناخته شده از صفحات باتری خورشیدی بعنوان قسمتی از سیستم پوشش یا نمای ساهتمان استفاده شده است. استفاده از این مصاح جدیدکه ملزومات مخصوص به خود را بخصوص از نظر زاویه ی جهت اقتضا میکند، به مسئله ی طراحی ساختمان بدل شده است. غرفه ی طراحی شده ی نیکلاس گریم شاو در نمایشگاه شهر سویلدر سال ۱۹۹۲، کاربرد جدید سلولهای باتری خورشیدی را نشان میدهد.. در این پروژه، سلولهای باتری خورشیدی روی کلکتور های(collectors)سقفی با اشکال زیبا نصب شده است و علاوه بر سایه اندازی، نقش تامین نیروی لازم برای پمپاژ آب خنک کننده ی نمای ساختمان را بر عهده دارند. از آنجا که تولید سلولهای باتری خورشیدی کم است، هزینه ی تولید آن بالاست. در صورتیکه که تقاضا برای تولید این محصول افزایش پیدا کند، قیمت آن به میزان محسوس کاهش میابدف بسیاری از دولتها در حال حاضرسوبسید هایی را برای افزایش میزان تولید این محصول در نظر گرفته اند. در سال ۱۹۹۰ در آلمانبر نامه ی هزار سقف طرح ریزی شد. در ژاپن نیز در سال ۱۹۹۵ برنامه ی مشابهی تحت عنوان هفتاد هزار سقف طرح ریزی شد. از آخرین دستاورد های ژاپنیها میتوان صفحات سقفی باتری خورشیدی غیر بلوری(amorphous)کانون سایلهای باتری خورشیدی ساینو، اشاره کرد. نمای متشکل از بانری خورشیدی برای بهبود برنامه ی نیرو رسانی در آخن(Aachen power utilities) کشور آلمان که با همکاری فلگسولصورت گرفت، از اولین نمونه های از این دست در جهان محسوب میشود.. نمای اداره ی مرکزی AGدر گلزن کیرشکن، نمونه ای پیشرفته تر از نماهای تشکیل دهنده از باتری های خورشیدی محسوب میشود. امکان کار گذاشتن ورقه های سلولهای باتری خورشیدی بین دو ورقه شیشه، کاربرد جالب دیگری داردکه در آن بخشی از صفح میتواند بعنوان وسیله ای برای ایجاد سایه عمل کند و اجازه ی عبور نور از شکاف های مابین سلول ها را فراهم سازد.تصویر کتابخانه ای که در بالای صفحه مشاهده میکنید، نشان میدهد که این تکنولوژی چگونه میتواند در معماری استفاده شود. دفتر سر نورمن فاستر و شرکا با همکری نوربرت کایرز، اولین نمونه های پرده های پوشیده شدهاز باتری خ.رشیدی را ارائه دادند.. این پرده ها در ساختمانهای قدیمی میتوانند بعنوان شاتر های قابل تغییر یا پرده های کرکره ای متحرک کاربرد داشته باشند. کلیه قطعات سایه انداز بعنوان محلی برای نصب سلولهای خورشیدی ایده آل هستند. چرا که ضمن قرار گیری در مقابل خورشید میتوانند با تغییر مسیر نور در طول روز، جهت خود را تغییر دهند. برای این کار سیستمهای کنترل کننده ی پیچیده با استفاده از کامپیوتر لازم استتا میزان استفاده از نور خورشید، سایه اندازی لازم و جمع آوری انرژی را اولویت بندی کند. مواجهه با ابزار جدید برای طراحی محیطی مریی کردن جریان نامرئی انرژی: پیشرفتهای اخیر در زمینه ی طراحی با کامپیوتر، واقعیت مجازی، علم دینامیک سیالات و مدلسازی نور، امکان رویت بسیاری از قالبهای نامرئی را فراهم کرده است. این مسئله برای دستیابی به کیفیت بالاتر و کارایی بیشتر در طراحی ساختمانها کمک شایانی خواهد کرد. رویکرد جدید در طراحی مستلزم درک روشنی از چگونگی عملکرد ساختمانها در شرایط گوناگون استو اینکه چگونه از بیرون یا درون شکل خواهند گرفت. ذاشتن درک بهتری از دو عامل نحوه ی رفتار مردم و نحوه ی رفتار ساختمان، در کنار بهره گیری از تکنیکهای پیچیده ی مدلسازی با کامپیوتر، عوامل کلیدی طراحی زیست محیطی با مصرف انرژی پایین هستند. ابزار های متداول مدلسازی با کامپیوتر، که امروزه در اختیار مهندسات و معماران قرار گرفته است، دارای قابلیت مدلسازی جریان حرارت، انجام محاسبات مربوط به دانش سیالات و نهایتا مدلسازی پردازش نور طبیعی و مصنوعی هستند. برای افزایش بهره مندی از منابع طبیعی و داشتن استنباط روشنی از عوامل فراهم کننده ی آسایش ساکنان، شیوه ی زندگی اجتماعی آنها و الگوی زیست این افراد،لازم است محیط اطراف ساختمان مطالعه شود. در ساختمان اداره ی مرکزی بانک تجارت فرانکفورت، برای افزایش کارایی ساختمان، آزمایشات گوناگونی صورت گرفت. شبیه سازی انجام شده از جریان سیالات توسط دفتر مهندسی جی راجر پریستون و شرکاء، نه تنها مثل یک فتو مونتاژ ساختمان را در زمینه ی شهری آن نشان میدهد، شکل و شدت انرژی باد راپیرامون ساختمان و در ارتفاعات مختلف نمایش دهد. امروز از طریق خلق واقعیت مجازی با شبیه سازی کامپیوتری، امکان بررسی چگنگی جابجایی انرژی در سطح کره ی زمین، و همچنین بطور مثال، بررسی نحوه ی توزیع جریان هوا و نور طبیعی در یک ساختمان منفرد بوجود آمده است، امکانات منحصر بفردی که قبلا در اختیار ما نبود. پتسدامر پلاتز در برلین، یکی از بزرگترین، دیدنی ترین و با کیفیت ترین مراکز اداری ایجاد شده در اروپاست. طراحی این مجموعه به گونه ای است که فضاها ضمن استفاده از تهویه طبیعی، امکان بهره مندی کامل از نور طبیعی را نیز پیدا میکند در این پروژه ها، از شبیه سازی کامپیوتری برای تسهیل عبور جریان هوای طبیعی در خلال وضعیتهای گونانگون پنجره ها بهره گرفته شده است. نرم افزار های کامپیوتری شبیه سازی چگونگی توزیع نور طبیعی در فضا را امکان پذیر کرده اند. این امر به طراح کمک میکند که طرح را به بهترین نحو و کارا ترین فرم ممکن، اجرا کند. ماده ی رنگی ، طیف کامل منبع روشنایی را جذب و فقط بخشی از آن را منتشر میکند و به این ترتیب حس رنگ بوجود می آید. طبیعی است چنانکه منبع روشنایی از نظر تنوع و توان هریک از طول موجهای مرئی الکترو مغناطیس ضعیف باشد،رنگهای موجود در محیط را به خوبی نشان نمیدهد. شاخص نمایش رنگ قابلیت منبع روشنایی را در نمایش پالت رنگهای اصلی نشان میدهد. طبیعتا در جایی که تشخیص رنگ اهمیت زیادی داشته باشد شاخص نمایش رنگ باید در حد اکثر ممکن باشد. در شرایطی که رنگ پردازی محیط چندان دقیق،جالب یا مهم نباشد بهتر است از منابع روشنایی با شاخص پایین تر استفاده شود. در جدول زیر شاخص های استاندارد فضای متداول معماری آورده شده است. حد اکثر شاخص نمایش رنگ ۱۰۰ فرض میشود. -موزه ی دفتر گرافیک،خانه، بیمارستان، مطب، دندانپزشک(تشخیص رنگ دندانها) بیش از ۹۰ – اداره،مدرسه،مغازه و ویترین، رستوران،ورزشگاه، تئاتر،سالن کنسرت بین ۸۰ و ۹۰ – راهرو،پله فضاهای فرعی ساختمانهای مسکونی و عمومی بین ۶۰ و ۸۰ -فضاهای صنعتی،کارگاهها،انبارها بین ۴۰ و ۶۰ – پارکینگ،کارگاههای ساختمانی، بار اندازها بین ۲۰ تا ۴۰ لامپهای موجود در بازارها هر کدام بخش خاصی از رنگها را خوب نشان میدهند. نور های گرم رنگهای نارنجی و قرمز را خوب نشان میدهند و نور های سرد آبی را. در طراحی فضاهایی نمایش رنگ اهمیت زیادی دارد، از مخلوط نور های سردوگرم استفاده میشود.عموما از ترکیب لامپهای متال هالید(با حرارت رنگ بین ۳۰۰۰ تا ۴۲۰۰ کلوین) و لامپ سدیم تحت فشار زیاد(با حرارت رنگ حدود ۲۵۰۰ کلوین) نتیجه ی خوبی حاصل میشود. برای مخلوط کردن صحیح نور باید به مخروط نور و جهت تابش آن توجه شود. طیف: طیف نور که عموما با دیاگرامهای مختلف نمایش داده میشود، نشان دهنده ی مشخصات نور خارج شده از لامپ و توان هریک از طول موجهای آن است. دیاگرامهای طیف نور نه فقط نور های مرئی بلکه همه ی امواج الکترو مغناطیسی منبع نوری از جمله امواج ماوراء بنفش و مادون قرمز را نیز نشان میدهند. در انتخاب منبع نوری باید به میزان امواج مخرب غیر قابل رویت نیز توجه کرد و در صورت نیاز صافیهایی برای آنها در نظر گرفت. مشخصات کاربردی: توان: توان لامپ که با نماد(w)نشان داده میشود، انرژی استفاده شده توسط لامپ برای تولید جریان نوری در واحد زمان است. جریان نور: مقدار اشعه ی قابل رویت منبع روشنایی است و با واحد لومن(m)اندازه گیری میشود. قوه ی روشنایی: رابطه بین توان الکتریکی مصرف شده و روشنایی حاصله است و خاصیت اصلی آن نشان دادن اقتصادی یا غیر اقتصادی بودن منبع روشنایی از نظر مصرف انرژی است. منحنیهای فتو متریک: مخروط انتشار نور و منحنیهای نمایش شدت و ضعف بخشهای مختلف مخروط نوری هستند. برای نمایش این پدیده دو صفحه ی عمود بر هم را از مرکز منبع روشنایی عبور میدهندو تابش نور را بر روی آنها مطالعه میکنند. همین خواص بر صفحه ای که به طور عمود بر جهت تابش قرار گرفته اند نیز بررسی میشود. عمر متوسط: مدت زمانی است که لامپ میتواند بدون از دست دادن قابلیتهای اصلی خود به کار ادامه دهد. تنزل:ای شاخص تغییرات جریان نور را در طول زمان نشان میدهد. پایه: نوع سرپیچ یا پایه ی اتصال به لامپ را به منبع تغذیه گویند. شکل: لامپها به شکلها و اندازه های مختلف تهیه میشوند. این عوامل هنگام انتخاب لامپ به کار می آیند مشخصات عملکردی لامپ: هر لام÷ در شرایط محیطی خاصی کار میکند. بعضی از آنها به زمان معینی برای روشن شدن و به حداکثر رسیدن توان خود نیاز دارند.. بعضی از لامپها بر تجهیزات اطراف خود تاثیر میگذارند و پارازیت تولید میکنند. مجموعه ی این عوامل در انتخاب لامپ دخالت دارد. لوازم جانبی: برخی از لامپها بطور مثال فلورسنتها و متال هالید ها به لوازم جانبی از جمله ترانسفورماتور، استارتر، بالاست و غیره نیاز دارند. کنترل عوامل رفاهی :روشنایی باید به انسان اجازه دهد در مدت کوتاهی محیط اطراف خود را ببیند و درک کند.. روشنایی مناسب آن است که علاوه بر اینهه، عمل دیدن را نیز دلپذیر کند. انسان نباید در مقابله با نور مصنوعع احساس خستگی یا ناراحتی کند و تا حد ممکن از دیدن مناظر نور پردازی شده ی محیط اطراف خود لذت ببرد. برای ایجاد رفاه بصری عوامل متعددی تاثیر گذار هستند که در زیر به مهمترین آنها اشاره میکنیم. رابطه ی نور مصنوعی و نور طبیعی: ادراک بصری انسان طی میلیون ها سال تکامل در تکامل با نور طبیعی شکل گرفته است. نور مصنوعی خوب نوری است که تا حد امکان خواص نور طبیعی را داشته باشد. در زیر به برخی از این خواص اشاره شده است. تنوع: محیط طبیعی نور پردازی پیچیده ای دارد. این پیچیدگی محیط را به لحاظ پیامهای بصری غنی و جذاب میکند. در طراحی روشنایی فضای داخلی از ایجاد نور یکنواخت و بدون زیروبم اجتناب کرد و با ایجاد پیامهای بصری نوری، سایه وروشن و نور های مختلف فضا را هر چه جذاب تر کرد. استفاده از نورهای رنگی در جاییکه کار حساس چشمی یا تشخیص دقیق رنگها مطرح نباشد، مانعی ندارد و میتواند جالب باشد. تغییر:نور خورشید در طول روز به لحاظ رنگ و شدت رو شنایی تغییر میکند،در طراحی میتوان صحنه های مختلف نور پردازی را طوری برنامه ریزی کرد که در طول روز یا در موقعیتهای مختلف نور پردازی فضای معماری تغییر کند. نمونه ی بسیار عملی آن سالنهای چند منظوره هستند. که برای هر عملکرد آنها میتوان بخش معینی از منابع موجود در فضا را روشن کرد. جهت تابش: چشم انسان بطور طبیعی عادت دارد در بالای سر نوری شدید تر و در پایین نوری ضعیف تر ببیند. تولید همین شرایط در فضای معماری ( مثلا فرار دادن منابع روشنایی در سقف) برای انسان مشکلی ایجاد نمیکند ولی برعکس آن یا تفاوتهای شدید روشنایی از چپبه راست به دلیل آنکه غیر طبیعی هستند، ذهن انسان را به فعالیت بیشتر وا میدارند. و در طول زمان باعث ناراحتی و تحریک عصبی میشوند. در شرایط موقتی و خصوصا برای نمایشهای هنری که هدف جلب توجه وتحریک بیننده است، این کار مانعی تدارد. رابطه ی شدت رنگ و نور: در طبیعت در طول روز شدت روشنایی و حرارت رنگ نور تغییر میکند. سحرگاه وهنگام غروب، که شدت نور کمتر است، حرارت نور هم کمتر میشود. بطور کلی میتوان گفت چشم عادت دارد فضاهای بسیار روشن را با نور سرد و و کم نور را با نور گرم ببیند. مغز انسان میتواند در این شرایط تغییر رنگها بر اثر نور های متفاوت را جبران کند و رنگه را بصورت طبیعی ببیند. از این جهت بهتر است فضاهای وسع را، که نیازمند نور زیاد هستند با منابع نور سرد و فضاهای کوچکتر را که بیشتر برای دور هم جمع شدن و ایجاد محیط صمیمی مد نظر هستند و در آنها فعالیت بصری دقیقی صورت نمیگیرد، با منابع نوری گرنتر نور پردازی کرد. سردی یا گرمی نور در احساس گرما یا سرما در بدن موثر است(تا حدود ۳ درجه حس گرمی یا سردی) در اقلیمهای گرم بهتر است از نور های سرد استفاده شود. اقلیم های سرد و کوهستانی نور گرم را می طلبند. میزان روشنایی: میزان روشنایی، که با لوکس اندازه گیری میشود، برای ایجاد رفاه بصری اهمیت زیادی دارد، کارهای دقیق بصزی و و مطالعه به نور بیشتر و فعالیتهایی از قبیل راه رفتن(جهت یابی در فضا) یا گفتگو به نور کمتری نیاز دارند. چنانچه روشنایی محیط به طرز محسوسی کمتر یا بیشتر از حد نیاز باشد چشم خسته میشود یا حالت عصبی به انسان دست میدهد و در مقاله ی شماره ی قبل، جدول مربوط به روشنایی مورد نیاز کاربریهای متداول درج شده است. کنتراست و سایه: انسان برای بهتر دیدن اشیا نیازمند مقداری کنتراست بین شیء و متن است. فضایی که همه ی اشیای آن رنگ و روشنایی یکسان داشته باشند خسته کننده و آزار دهنده است. طراح با استفاده از رنگها یا خاکستریهای روشن و تیره و با نور پردازی متفاوت میتواند محیط را خوانا و جذاب کند. رابطه ی سایه و روشن با مشخصات حجمی فضای معماری اهمیت زیادی دارد. انسان بطور طبیعی عادت دارد تورفتگیها را تیره تر و برجستگیها را روشن تر ببیند. ایجاد این حالت با نور مصنوعی فضا را به وضعیت طبیعی نور روز نزدیک تر میکند. چنانچه طراح شکاف ها طاقچه ها و هر نوع تورفتگی را به نحو برجسته ای روشن مند، فضا شبانه و تئاتری میشود. نور پردازی از از پایین به سمت بالا نیز این حالت را تشدید میکند. وجود تضاد شدید بین نقاط تاریک و روشن چشم را مجبور میکند خود را با شرایط مختلف تطبیق دهد و این باعث خستگی میشود، وجود سایه ها نیز در ادراک فضا نقش مهمی را ایفا میکند. سایه های حساب نشده و متغیر میتوانند نظم فضایی هندسی به دقت مفصل تندی و تقسیم بندی شده یا ضرب آهنگ عناصر تکراری فضا را بر هم زنند. سایه های طولانی و کشیده ی حالت نمایشی و اکسپرسیو فضا را تضدید میکنند. جلوگیری از خیره شدگی چشم: هنگامی که یک منبع روشنایی مستقیم در میدان دید قرار میگیری، به انسان حالت خیرگی دست میدهد و قدرت بینایی کاهش میابد. چنانچه منبع روشنایی غیر مستقیم باشد،یعنی نور نخست به سطح سقف یا دیوار برخورد کند سپس به سمت چشم بیاید خطر خیرگی وجود ندارد، ولی استفاده از نور غیر حستقیم همواری امکان پذیر نیست و بنابراین، در موقع طراحی باید به این نکته توجه شود،در اتاق کار توصیه میشود چشم فردی که پشت میز یا کامپیوتر نشسته است با منبع نور زاویه ای معادل یا بیشتر از ۶۰ درجه(نسبت به سطح زمین) ایجاد کند. تلویزیون و مونیتور، که خود منبع نور هستند،میتوانند حالت خیرگی ایجاد کنند. برای اجتناب از این حالت متن باید تا حدی روشن باشد تا چشم خود را با شرایط روشنایی قویتر تطبیق دهد.نگاه کردن به صفحات تلویزیون با مونیتور در اتاقی کاملا تاریک خطاست. تعیین محل قرار گیری منابع روشنایی با توجه به نحوه ی استفاده از فضا و طرز استقرار مبلمان: قرار دادن منابع نوری در رابطه با نحوه ی استفاده از فضا و طرح استقرار مبلمان اهمیت زیادی دارد البته باید توجه کرد کهنور پردازی همچنان که هر عنصر فضایی دیگر، کاربردی و انعطاف پذیر فضا را نیز محدود میکند. چنانچه بخشی از نور ضروری یک اتاق از طریق چراغهای دیواری تامین شود، قرار دادن قفسه بندی در کنار دیوار خالی از اشکال نخواهد بود. چنانچه نقطه ی خاصی از اتاق پذیرایی با اتاق کار چراغی از سقف آویزان شود تا میز نهار خوری یا میز جلسه را روشن کند، تغییر مکان میز بدون جابجب کرد بدون چراغهای فوق منطقی نخواهد بود. نور پردازی بطور کلی بهتر است به گونه ای باشد که صحنه های مختلف روشنایی را برای شرایط مختلف بهره برداری تامین کند. با استفاده از تجهیزات الکتریکی ساده یا پیشرفته میتوان صحنه های مختلف روشنایی را برنامه ریزی و اجرا کرد. در فضاهایی نظیر فروشگاه ویترین مغازی، ئ سالنهای چند منظوره میتوان به طور کامل یا مکمل از چراغهای متحرک سقفی و دیواری که روی ریل حرکت میکنند و جهت آنها قابل تنظیم است،استفاده کرد. در فضاهای اداری گسترده و حتی در بعضی اماکن اداری با فضای محدودتر هم میتوان، از این نوع چراغها و حتی آویزه های سقفی که جهت نور آنها قابل تنظیم است استفاده کرد. در طراحی سیستم روشنایی برای هر فضا باید به مجموعه ی کاربریهای اصلی و فرعی و همچنین امکان جابجایی مبلمان در آینده فکر کرد. برای مثال در اتاق خواب ممکن است روشنایی مناسبیبرای مطالعه هنگام استراحت روی تخت، تماشا کردن تلویزیون،دیدن لباسهای داخل کمد و حتی آرایش کردن وجود داشته باشد و برای این کاها نورهای موضعی زیبای نیز طاحی شوند. ولی به یکی از نیاز های جنبی ولی بسیار مهم یعنی نور گسترده و قوی برای نظافت اتاق، توجه نشود. در هر حال، پیش بینی پریز برای وصل کردن چراغهای پایه دارو آباژور باید با توجه به امکان جابجا کردن محل تخت یا میز آرایش صورت گیرد. با نور پردازی میتوان فضا را تفکیک کرد و بخشهایی از آن را مورد تاکید قرار داد.یی تا به امروز استفاده شده است. اگر تلاش دانشمندان ناسا برای تامین نیروی عظیم مورد نباز ماهواره ها و فضا پیما ها نبود، چنین پیشرفتهایی در زمینه ی ساخت این کار باید با توجه به نحوه ی استقرار مبلمانو اشیا(عکس،مجسمه،تابلو،تزیی� �ات، گلدان و غیره) انجام شود با نور میتوان خوانایی فضا را افزایش داد. فضاهای اصلی و فرعی و سرویسها را میتوان با نور های مختلف از هم تفکیک کرد. شخصی که برای نخستین بار به مکانی قدم بگذارذ، با توجه به شدت و ضعف نور ها و رنگآنها، میتواند به سرعت ورودیها، پلکان و راهروها، سالنهای اصلی، سرویسهای بهداشتی، محل مراجعه و کسب اطلع را شناسایی کندو در زیر نکاتی در مورد مساءل نور پردازی فضاهای متداول معماری ارائه میشود. اتاق نشیمن و پذیرایی: در این فضا فعالیت بصری دقیقی صورت نمیگیرد که به نور یکنواخت و شدید نیاز باشد. تنوع نود از نظر پراکندگی، شدت و ضعف و رنگ میتواند به جذاب و غنی شدن فضا کمک کند.نور عمودی از سقف، که برای زوشن کردن سطوح افقی مناسب است. در زیر چشمکان، چانه و بینی سایه های بلند ایجاد میکند و چهره ها را را زشت نشان میدهد. بگار گیری چراغهایی که بخشی از نور آنها در فضا پخش میشود یا چراغهای دیواری، که سطوح عمودی و صورتها را نیز روشن میکنند. مشکل بالا را رفع میکند. روشنایی کلی مورد نیاز در اتاق نشیمن حدود ۲۰۰ لوکس است. نهار خوری: در مجلات دکوراسیون و در نمایشگاه های مبلمان، متداول است. چراغهای آویز بلند را روی میز نهار خوری قرار میدهند تا فضای اطراف میز زیباتر جلوه کند. در واقع، نور پردازی در ارتفاع پایین، اگر چه میز را به خوبی روشن میکند باعث خیرگی و کاهش بینایی میشود. چنانچه اطراف لامپ رفلکتور یا پوششی وجود داشته باشد که مانع از انتشار نور در جهت افقی شود چهره ها تاریک میشوند. در نهار خوری باید روشنایی حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ لوکس را برای روی میز تامین کرد، ولی سطوح عمودی و چهره ها نیز باید بین ۵۰ تا ۱۰۰ لوکس روشنایی داشته باشند. در پشت تلویزیون هم بهتر است دیواری به رنگ روشن یا سفید با حد اقل ۵۰۰ لوکس روشنایی وجود داشته باشد. آشپزخانه: در آشپز خانه استفاده از نور طبیعی و منظره ی بیرون در اولویت است، ولی نور مصنوعی هم حتی در طول روز مهم و مفید است. روشنایی آشپز خانه به سه بخش اصلی تقسیم میشود: الف- نورپردازی کلی برای حرکت درون فضا و نظافت(حدود ۲۵۰ لوکس تا ۳۰۰ لوکس) ب- نورپردازی میز صبحانه به ترتیب توصیف شده در بخش نهار خوری. ج- روشنایی سطوح کار، محل قرار کیری ظروف مورد نیاز و حاوی موتد غذایی و روشنایی اجاق پخت و پز(بین ۳۰۰ و ۵۰۰ لوکس) روشنایی منحصر به چراغ مرکزی سقفی برای آشپزخانه مناسب نیست. کابینت های دیواری و بدن فردی که به آشپزی مشغول است سایه های مزاحم و نامناسب را ایجاد میکنند. سیستمهای مبلمان آشپزخانه این مسایل را حل و اغلب روشنایی مناسبی را در زیر کابینت های دیواری، روی اجاق و درون قفسه ها پیش بینی میکنند. هنگام کار در آشپزخانه چشم مرتبا به هر طرف نگاه میکند و از این جهت کاهش کنتراست نوری در ایجاد حس آرامش موثر است. حمام: امروزه گرایش طراحان نسبت به فضای حمام تغییر کرده است و اغلب می کوشند مفهوم قدیمی حداکثر کارایی را با مفهوم جدید حداکثر راحتی جسمی و روحی جایگزین کنند. طراحی حمام به مفهوم خاص آن زمانی مطرح میشود که محدودیتهای مالی بر پروژه سنگینی نکند. حمام حداقل به دلیل محدودیت فضا بحث نور پردازی و چیدمان تجهیزات بهداشتی منتفی است. در فضاهای وسیع تر و زمانیکه امکانات پروژه اجازه دهند فضای حمام میتواند به یکی از موضوعات مهم طراحی تبدیل شود. در حمام غیر از شستشو و بهداشت کاربریهای دیگری از جمله رسیدگی به پوست و بدن، استراحت و حتی مطالعه ی سبک مطرح میشوندبا توجه به اینکه در حمام آینه و سطوح صیقلی زیادی وجود دارند، تامین نورهای متفاوت با اجتناب از پیدایش بازتابهای خیره کننده کاری دقیق است. هنگام دراز کشیدن درون وان فرد به سقف و بنابر این به چراغ سقفی نگاه میکندو این خود عامل دیگر خیرگی استنور های غیر مستقیم یا قرار گرفته در محل مناسب از این مسئله جلوگیری میکنند. نور پردازی عمومی حمام باید حدود۱۰۰ لوکس باشد. ولی میزان نور در مقابل آینه باید حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ لوکس باشد. هنگام نگاه کردن به آینه نور باید چهره را روشن کند. نور های اطراف آینه در صورتیکه به اندازه ی کافی ازمرکز آینه فاصله داشته باشند و در مخروط دید قرار نگیرند. یکی از روشهای خوب قرار دادن چراغی در بالای آینه به صورتی است که بازتاب نور در آینه(و نه مستقیما خود چراغ) چهره را روشن کند. چراغ باید در محلی قرار گیرد که بازتاب نور آن در مخروط دید قرار نگیرد و باعث خیرگی نشود.. در هر حال قرار دادن نور بصورتیکه بازتاب بسیار عمودی در چهره داشته باشد نیز مناسب نیست، زیرا باعث پیدایش سایه های ناخواسته و زشت در زیر پلک چشمها چانه و بینی میشود. اتاق بچه: مهمترین مسئله در اتاق بچه اجتناب از چراغهای متحرک پایه دار و در دسترس است. روشنایی عمومی اتاق باید حدود ۱۰۰ لوکس باشد.، ولی روی میز بهتر است ۲۰۰ تا ۳۰۰ لوکس روشنایی داشته باشد. اتاق خواب: اگرچه نور پردازی سقفی و عمومی برای اتاق خواب خوب است و نظلفت اتاق را آسان میکند، نور اصلی و کاربردی بهتر است در ارتفاعات پایین تر و بصورت موضعی باشد. میز آرایش، کمدهای لباس،میز پاتختی و دیوار پشت تلویزیون به روشنایی نیاز دارند. در اتاق خواب میتوان از چراغهلی پایه دار(استند) آباژور و چراغ برقی استفاده کرد. تامین حداقل روشنایی لازم برای جهت یابی(حدود ۵ تا ۲۰ لوکس) برای موقعی که فرد نیمه شب از تخت برخاسته ودر اتاق حرکت میکند ضروری است. این نور میتواند در ارتفاع بسیار پایین و حتی در نزدیکی سطح زمین یا بصورت غیر مستقیم و مخفی باشد تا اشعه مستقیم آن باعث خیرگی در اتاق خواب تیره نشود. منابع روشنایی قرار گرفته در ارتفاع پایین حالت استراحت و خواب را تداعی میکنند. نور پردازی کلی اتاق خواب میتواند حدود ۲۰۰ لوکس باشد. ولی بصورت موضعی نقاط خاصی را میتوان تا ۵۰۰ لوکس روشن کرد. محیط اداری: از آنجایی که عموما بیشتر ف عالیت اداری در در طول روز انجام میگیرد روشنایی مصنوعی جنبه ی مکمل را دارد.. در ساختمانهای اداری که عرض ساختمان زیاد است، اغلب بخشهای مرکزی ساختمان نور طبیعی مستقیم و کافی ندارند در بخشهای مرکزی ساختمان نور مصنوعی اولویت دارددر مکانهای کاری نزدیک به پنجره، چنانچه پنجره رو به جنوب ، غرب یا شرق باشد. اجتناب از خیرگی با استفاده از انواع وسایل شکست یا کاهش نور مستقیم اهمیت میابد.اگر میزهای کار با توجه به نور طبیعی پنجره ها طراحی شوند، نور مصنوعی میتواند در نزدیکی پنجره نیز قرار گیرد. تفاوت بین جهت تابش نور طبیعی و مصنوعی به حداقل برسد. محلهای تردد، ورود و خروج باید به صورت یکنواخت و کافی روشن شوند. ۱۰۰ الی ۱۵۰ لوکس روشنایی برای اینگونه فضاها کافی است. قسمت بیرونی فضای ورودی بایدحداقل ۵۰ لوکس روشنایی داشته باشد.نمای بیرونی ساختمانهای اداری به لحاظ نور پردازی مهم است. چراغها باید در رابطه با فرم معماری نما طراحی شوند.. چنانچه نمای ساختمان در خیابانها و معبر عمومی قرار گیرد، بخش پایینی نما میتواند نور پردازی قویتری در مقایسه با قسمتهای بالایی نما(در مورد ساختمانهای مرتفع اداری) داشته باشد. در دفاتر و فضاهای کاری اداری تامین ۲۰۰ تا ۳۰۰ لوکس روشنایی ضروری است و روی میز کار بهتر است ۵۰۰ لوکس و در شرایط کار دقیق چشمی تا حدود ۷۰۰ لوکس روشنایی تامین شود. چراغها باید به گونه ای قرار گیرند که نور مستقیم آنها در مخروط دید افرادی که پشت میز کار نشسته اند، قرار نگیرد. نور غیر مستقیم که به سقف میتابد، یا چراغهای مجهز به پرده های هدایت نور یا منابع روشنایی کار شده در عمق یا در پشت سقفهای کاذب شبکه ای مناسب هستندچنانکی سقف فضاهای وسیع اداری بلند طراحی شود(۳٫۵ تا ۴ متر)نور پردازی با مسئله ی کمتری روبه رو میشود. در سالنهای کنفرانس و گرد همایی تامین روشنایی برای سطوح عمود برای بهتر دیدن چهره ها به اندازه ی روشن کردن میزها اهمیت دارد. میز کنفرانس میتواند حدود ۴۰۰ لوکس و سطوح عمودی اطراف میز حدود ۲۰۰ لوکس روشنایی داشته باشند. روشنایی سطوح عمودی در محلهایی که بطور مداوم مراجع دارند نیز اهمیت دارد. در این فضاها بهتر است متن و محیط اطراف محل مراجعه ی عموم بصورت متنوعی نور پردازی شود. نور پردازی باید به جهت یابی در فضا و تشخیص محلهای تردد و مراجعه ی اصلی کمک کند.محلهای گفتگو، انتظار و استراحت بهتر است به سبک فضاهای نسکونی نور پردازی شوند تا جو دوستانه و آرامش بخش بوجود آید. نور پردازی یک فضای اداری ، گذشته از کاربردهای علمی ابزار تبلیغ و نمایش چهره ی شرکت به عموم است. در انتخاب نوع چراغ . نحوه ی نور پردازی باید به این مسئله توجه شود. نور پردازی نمیتواند یکسره به مهندس برق محول شود.روشنایی نصنوعی بعنوان مکمل نور طبیعی ، نقش مهم و موثری در طرح معماری ودر کیفیت کلی ساختمان دارد. با نور پردازی مناسب میتوان زیبایی ساختمان راتا حد قابل توجهی افزایش داد. در هر حال معماری و روشنایی دو مقوله ی غیر قابل تفکیک و در رابطه ی مستقیم باهم هستند. تولیدات ایران در زمینه ی چراغ و تجهیزات مربوطه در مقایسه با استانداردهای جهانی در سطح بسیار پایینی هستندو چراغهای قابل قبول تولیدی ایران تنوع بسیار کمتری دارند. هرجه تنوع چراغهای ساده، با دوام و با کیفیت محدود است از طرف دیگر چراغهای پرزرق و برق مبتذل و بی کیفیت فزاوان هستند. در شرایطی که امکان استفاده از تولیدات خوب بین المللی وجود نداشته باشد، بهتر است حتی المقدور از منابع روشنایی مخفی، توکار و غیر مستقیم استفاده شود. بدین ترتیب، کیفیت نور پردازی حاصل میشود، ولی فرم چراغها بر زیبایی شناسی فضای معمازی تاثیر چندانی نمیگذارد. تاثیر نور در خلق فضاهای هتل ایجاد کاربری ۲۴ ساعته، چند گانگی فعالیتها و پیچیدگی فضاهایی که ممکن است همزمان چندین نقش را داشته باشند در طراحی هتل ها تمهیداتی را می طلبد که یمی از مهمترین آنها نور پردازی است. در تلاقی معماری و طراحی داخلی، نور پردازی جایگاه ویژه ای دارد کخ گستره ی وسیعی از نیاز ه را پوشش میدهد. این نور است که به میهمانان خوشامد میگوید و به انها احساس آرامش میدهد، گاهی نمودار تصاویر است، گاهی مشخص کننده ی مو قعیت ها، گاهی هم حریم ها را از هم تفکیک میکند و اختلاف کاربریها را کشخص میکند. تا در فضایی ناشناخته سیر کنند و به کشف و شهود بپردازند. هر بخش از فضای یک مهمانخانه یا هتلف ویژگی منحر به فردی دارد که با توجه به آن میبایست نور پردازی خاصی صورت گیرد تا معرف آن مشخصه باشد. در ادامه با تعریف این بخشها و چگونگی طراحی آنها با نور میپردازیم. هال ورودی: تنظیم چشم انداز هتل هال ورودی جایی است که که میهمانها در آنجا ثبت هویت میکنند و در عین حال هتل هم برای آنها ثبت هوین میشود! تصویری که شخص از بیرون ساختمان بدست آورده، در بدو گذر از درهای ورودی در این نقطه تقویت یا دگرگون میشود.این محل باید برای تمام مهمانهای بالفوه و بالفعل جذاب و پذیرا باشد. باید گرم، راحت، صمیمی و در بر گیرنده باشد. چگونگی ادراک فضای داخلی وابستگی زیادی به مقطع زمانی دارد. نور پردازی مناسب در فضایی ثابت چنان تنظیم میشود که این فضا برای مسافری که صبح هنگام هتل را به مقصد فرودگاه ترک میکندو تازه واردی که نیمه شب وارد میشود، به یک اندازه خوشایند باشد. صبح هنگام باید همه چیز پر انرژی و تازه به نظر آید. اما هنگام شب، پس از یک روز فعال ، محیطی راحت و مطلوب استکه در عین حال خواب آور نباشد.برای این فضا مناسب است که در زمینه ای از نور محیطی، نور های نتمرکز نقطه ای طراحی شودکه در عین حال یک بافت بصری در جهت یابی به میهمانان کمک کند. با کمک نور پردازی دید را به سمت اشیا مورد نظر و بخش های طراحی شده هدایت میکنیم. چشم ناخود آگاه به سمتی توجه میکند که نورانی تر است و در آن ناحیه معطوف به لبه ها و کنج ها میشود پس بیشتر تاکید را میتوان بر طراحی نور های خطی و مشخص کننده ی لبه ها گذاشت. در زمینه ای از نور های محیطی میتوان قسمت پذیرش را با شدت نور متفاوت چنان طراحی کرد که در فضای حال ورودی بیشترین نظر را جلب کند. پذیرش: قسمت پذیرش دو نقش کاربردی و دکوراتیو توامان دارد. نور پردازی در سطح کاربردی باید چند منظور را تامین کند. نور های رو به پایین که بالای میز کار قرار میگیرند به مشتری کمک میکنند که فرمها را مطالعه کند و بداند در حال امضا و قبول چه مواردی است! در پشت میز کار هم چنین نور پردازی برای کارهای نوشتاری و خواندنی کارکنان لازم است. مسلما در این حالت مواد و مصالح بکار گرفته شده نباید چنان باشند که نور را باز بتابانند یا در موارد استفاده از کامپیوتر بازتابی روی صفحه ی مونیتور ایجاد کنند. فضای این قسمت باید پذیرا و خوشایند باشد و در آن از نورهای گرم و فضاهای نورانی در زمینه ی عمودی استفاده شود.. نور های سقفی به کمک نور های میز و ذیگر نور های محیطی باید چنان تعدیل شوند که چهره های مراجعان و کارکنان ملایم و زیبا تر جلوه کنندو مخوف و هراس انگیز به نظر نرسد.. در بشتر هتل ها میز پذیرش اولین عنصر مورد توجه است که ممکن است با جهت روبه پاییت یا بالا نورپردازی شود. در طراحی و عرضه ی مصالحی کهدر طرح بکار میرود فیبر های نوری با نور افشانی روبه بالا در کف یا توام با کاتود سرد، بر حالت نمادین مجموعه تاثیر بسزایی میگذارد. یک نقطه نظر طراحانه این است که برای قسمت پذیرش گوشه ای بیافرینیم چون صحنه ی نمایشی خاموش یا پیشخوانی نورانی و گل ها یا مجسمه هایی شاخص یا هر چیز شاخص دیگری که جلب توجه کند و توجه مراجعان را بطور نامحسوس به خود جلب کند. راهروها: نور راهنمای گذر راهرو ها از آن دسته فضاهای ارتباطی هستند که اغلب توجه کمی به طراحی آنها میشودهر قدر هم که در طراحی معماری این قسمتها سهل انگاری شده باسندیک طرح داخلی با نور پردازی مناسب میتواند این بخش های مرده را احیا کند. در هر هتلی حتی اکر هدف نهایی فقط اجاره دادن اتاق ها باشد بالاخره لازم است که مسیر رسیدن به این اتاق ها جذاب و جالب توجه باشند. از آنجا که معملا، راهرو ها در نقاطی از ساختمان قرار دارند که از نورروز بی نصیب است باید تمام مدت شبانه روز نور جردازی شوند. پس در اینجا هم جنبه های زیبایی شنایسی و کاربردی مورد نظر است هم صرف انرژی ، معمولا وجود یک سیستم کنترل در راهروها ضروری است تا بدین ترتیب میزان نور مورد نیاز بر حسب ساعات مختلف روز خود به خود تنظیم شود. بدیهی است که هیچکس نور خیره کننده و تند را در ساعت ۳ صبح یا بک نور بی رمق و فضای تاریک همزمان با آغاز روز را نمیپذیرد. خلق دید های متنئپوع نیز بهانه ی خوبی است برای عوض مردن منابع نور پردازی در طول روز نور پردازی موضعی یا زمینه ای تابلوها و شماره ها و بکار گیری نور های کفی فراافکن در امتداد جداره های راهرو ها میتواند متناوبا صحنه های نمایشی متنوعی را ایجاد کند. بطور کلی نور های خطی، ممتد و قابل تعقیب از جمله تمهیداتی هستند که برای مسیر های گذر مناسب به نظر میرسند. به منظور صرفه جویی در مصرف انرژی در نور پردازیهایی کع ممکن است در راهروها شبانه روز فعل باشند cfl یا لامپهای فلورسنت فشرده توصیه میشود. در اکثر هتلها فضای اذتباطی با کیفیت رعب آورطراحی شده و به هدر میرود. بنحوی که ساکنان هتل مایلند بی تامل سریعا از آن عبور کنند. روش نور پردازی صرفا سقفی بشتر به ایجاد سایه ها میپردازد تا نور پردازی،و چون سناریو ای برای طراحی نور ندارد، بی هیچ مزیتی تشخیص چهره ها اماکن را دچار اختلال و ابهام میکند. در کنار این نوع نور پردازی ، بهتر است که جداره های عمودی نیز نورانی شود تل حس تجدید شدن و ترس از فضای بسته را کاهش دهد. اگر راهرو طولانی باشد( که در بیشتر موارد چنین است) لازم است که این فاصله در نقتطی شکسته شود و این کار میتنواند به کمک تعریف واحه های از نور حجمی صورت گیرد. در هر جایی که لازم باشد می توان نور خطی را که دنبال کننده ی مسیر است با نور پردازی یک شیء تزیینی، در های عبور، لوسترهای آویز یا دیواری قطع کرد و یک ایست بصری در ریتم ایجاد کرد. رستوران ونوشگاه: هر چند یه جهت صرفه جویی انرژی ئ نگهدازی لازم به نظر میرسد که در همه ی قسمتهای یک هتل لامپ ها و منابع نوری مشابه در نظر گرفته شوند تا هزینه ها کاهش یابد و رندمان کاری بالا رود، اما ضرری که یکنواختی و کسالت با ر بودن فضاها در دفع مراجعان ایجاد میکنند بسیار قابل توجه است. بررسی انواع هتل ها ثابت میکند که فضای رستوران و قهوه خانه ها بهتر است کاملا متفاوت و با نورپردازی ویژه طراحی شود. و حتی ورودی مجزا و فضای روان شناختی متفاوتی برای آنها خلق شود. در بساری از کشورهای جنوب شرقی آسیا که مکان های غذا خوری در کنار هتل تعریف میشودو کمتر به رستورانی مجزا بر میخوریم، بصورت عرف رستوران با هویتی مستقل طراحی میشود وزیر مخموعی ای از بامکانات به حساب نمی آید. مهمترین عامل در تجدبه ی خوردن و آشامید، طبیعت اجتماعی آن است. موضوع اصلی نور پردازی این فضاها آن است که مردم چگونه به نظر رسند و چه احساسی داشته باشند. چهره ها باید آرام و گرم به نظر رسند، پس باید نور پردازی تعدیل شده ای از سمت بالا و طرفین که از پدید آمدن سایه های تیز و تیره جلوگیری میکند صورت گیرد. نور باید فضایی ملایم خلق مند و بدین منظور با در نظر گرفتن میزان نور در هر ساعت یک سیستم کنترل هوشمند نور که فضاهای صبحانه ، نهار و شام را به درستی نور پردازی کند، ضروری مینماید.نور پردازی باید فضای بصری را بر انگیزد. با توجه به نوع غذایی که در هر رستوران سرو میشود میتوان نور پردازی را چنان تعریف کرد که مدت زمانی که مشتری میتواند در محل بماند، تعیین شود. مثلا در رستورانهای غذای سریع و آماده ممکن است ضمن بهره گیری از مصالح سرد و فلزی – انعکاسی از نور های تند و رنگی بهره گرفته شود که ماندن مشتری را در زمان طولانی میسر نسازد چون در اینگونه مکانها غذا باید سریع آماده و خورده شود و جای تامل و نشستن طولاتی نیست. اما در رستورانهای مجلل کخ قابلیت صرف غذا برای مدت طولانی در ضمن بحث و استراحت وجود دارد تمهیدات فراوانی میتوان اندیشید که ماندگاری مشتری را در فضا بیشتر کند. علاوه بر نور پردازی گرم محیطی با کمک لایه های مختلقی از نور، ممکن است اشیای خاصی از جمله مجسمه ها و سته های گل را مورد تاکید قرار داد. بخشهای مختلفی از دیوار را نورانی کرد و قسمتهای انتزلعی متفاوتی بر آن افرید، نور را بصورت پوشیده در پشت میزها و مبلمان طراحی کرد و نور هایی در سطح پایین، نور پردازی لبه ها و زمینه ی اشیاء ، میله های کاتد سرد و فیبر های نوری بکار گرفت.تا فضا را تا حد امکان مجسمه وار، جذاب و سه بعدی تعریف کرد. فضاهای پذیرایی بهترین مکانها برای ارائه ی تکنیکهای نمایشی مانند نور افکن های متغیر چند رنگ و رقص نور است. حتی در طرح های داخلی رسمی نیز پروژکتور های نور رنگی یا آبشاری میتوانند بعنوان عناصر پویایی تزیینی بکار روند و سردی یک محیط بزرگ را به طرز موثری کاهش دهند. اتاق ها: در حالیکه نحوه ی پرداختن به فرمول طراحی هتل های بین المللی هرروز در حال تغییر و بررسی است، فضایی که هنوز تغییر نگرده است و همچنان بصورت سنتی طراحی میشود،اتاق های آن است. شاید دلیل مهم این امر، محافظه کار بودن صاحب این هتل ها باشد که میترسند مشتریانی که برای استراحت و آرامش به این اقامتگاهها مراجعه میکنند با فضایی غیر منتظره و غیر متعارف مواجه میشوند. طرح رنگهای یکنواخت و تلاش برای ایجاد حس تعلیق با بکار بردن میز های سنتی و لامپهای استاندارد از جمله عواملی است که کماکان در اتاق های اقامتگاههای مختلف به چشم میخورد. ضمن آنکه بودجه مانع دیگری برای تغییر طرح اتاق هاست. فزضا افزودن یک لامپ سقفی در بخش ورودی اتاق به معنای ۳۰۰ چراغ اضافی در کل مجموعه هاست. به هر صورت چون اتاق پر اهمیت ترین فضا در طول اقامت اشخاص است باید در طراحی و نور پردازی مورد بازنگری کامل قرار گیرد. نور پردازی اتاقها در واقع سخت ترین بخش طراحی نور است.چون معمولا هر نور سه یا چهار وظیفه ی همزمان بر عهده دارد و هر منبع نوری حیطه ی درخششی دارد که نبایدبا دیگر محدوده ها تداخل کند. به تدریج نظر هتل داران به این امر مهم جلب شده است که کمبود های نور پردازی اتاقها ودر نظر گرفتن چگونگی آن در روند طراحی میتواند مشکل ساز باشد. اخیرا نور های شبانه ای طراحی شدهاند که با تامین حداقل نور مورد نیاز ، رفت و آمد شبانه بدون ایجاد مزاحمت برای هم اتاقی ها آسلن کرده است. نور های مطالعه طوری طراحی شده اند که با داشتن محدوده ی قابل کنترل برای خواندن کتاب یا کار با کامپیوتر دستی بدون صلب آسایش دیگران مورد استفاده قرار میگیرند. فیبر های نوری که منبع نوری قابل لمس و کنترل راحتی را فراهم می آورند و در مصرف انرژی صرفه جویی میکنند با نور کاملا متمرکزی که بوجود می آورند جایگزین لامپهای کم ولتاژ هالوژن شده ند که دارای نقطه ی انتشار خیلی داغی هستند و هر چند که گرانترند ولی در طول زمان مقرون به صرفه هستند. در کنار این مئارد کاربردی، با طذاحی بصری و نورپردازی مواجه میشویم که مثلا در هتل سن مارتین لین توسط فیلیپ استارک صورت گرفته است. هر چند که ممکن است ساده به نظر برسد،ولی حتی این حرکت بسیار ساده هم برای بسیاری از هتل داران خارج از عرف و بسیار پیشرو تلقی میشود: در اتاقهای اقامت به کمک سیستم نور پردازی تعاملی این امکان به مهمان داده میشود که با تغییر رنگ نور پردازی فضای اتاق را بکلی دگرگون کند. چنین کنترلهایی تاثیربسیار مثبتی بر اشخاص گذاشته و باعث جلب توجه آنها میشود. با استفاده از این سیستم میهمانها میتوانند بر حسب روحیه و نیاز شخصی نور رنگی خاصی را در فضا داشته باشند که کلید های معمولی چنین امکانی را نمی دهند. این نور ردنگی در واقع طراح اصلی داخل فضای اتاق در شب است که با هر فرکانسی منظری نوین می آفریند. یکی از نکات کلیدی که حتی در یک اتاق سنتی هم به نظر میرسد این است که کلید ها در هر کجا قرار گیرند، اغلب زمانی طولانی طول میکشد تا بدانید کلید ها کجا قرار دارند و هر کدام چه بخشی را روشن میکند و اکثرا هم قرار گیری این کلید ها منطق مشخصی را دنبال نمیکند. خیلی جاها ناچار میشوید در حالیکه چراغ رومیزی بسیار داغ است دست خود را داخل کلاهک آن کنید و در اطراف به دنبال کلید آن بگردید! این ها همه روشهای اشتباهی است که باید باز نگری شوند. هدف در اینجا اسایش و تامین نیاز های مردم است که هرچند همه ی هتل های زنجیره ای وعده ی آنرا میدهند، اما هنوز به طور کامل برآورده نشده است. حمام: آبتنی در نور! تا مدت ها طراحان به نور پردازی این پخش اصلا فکر نمیکردند. اما اکنون میدانیم که میتوان این بخش را چنان طراحی کرد که جالب ترین نقطه برای مسافران باشد. منابع نوری کم ولتاژ بهترین انتخاب برای این فضا هستند. چون باعث میشوند فضای یک حمام جذاب تر به نظر برسد، برق خاصی به آن میدهد که یک طراح قدیمی هرگز به آن نمیداد. بدون تردید در این فضا آیینه نقطه ی اصلی تمرکز است. برای تولید یک نتیجه ی مطلوب بدون ایجاد سایه های تند در پس اشیاء بهترین راه این است که آیینه از پهلو نوردهی شود تا نور ملایمی چهره را روشن کند. نور باید حتما گرم باشد. توام با این نور نور های فرو افکنی با دقت تعبیه میشوند که نباید درست بالای سر باشند تا سایه های نامطلوب بر چهره بیافرینند یا طوری قرار گیرند که انعکاس آنها از آیینه به صورت برگردد. خوب است بالای دوش هم چراغ سقفی داشته باشیم که بدون آن دوش یک سوراخ سیاه به نظر میرسد. کلید های روشنایی در حمام نیز باید قابل کنترل شدت باشند. در هتل سن مارتین لین در لندن به این مسئله نیز فکر شده است. به طوری که یک کلید کنترل شدت ساده دو آویز سقفی را روی دستشویی کنترل میکند. اولی زمانی بکار میرود که شخص روبه روی آینه در حال آرایش یا اصلاح است ویک نور شدید نیاز دارد و ذیگری یک نور محیطی برای روشن نگه داشتن فضای حمام است. سالنهای جشن و اتاقهای چند منظوره: نور های رویایی سخنرانیها و کنفرانس های اداری، وقایع اجتماعی، جشنهای محلی و نمایشهای لباس، همگی وقایعی هستند که در نظر گرفتن تمهیدات لازم برای آنها در هتل ارزش افزوده و در آمد سرشاری را برای صاحبان آن هتل فراهم میکند. رشد چشمگیر اینگونه روابط اقتصادی در کنار پیشرفت تکنولوژی باعث شده که فاهای انعطاف پذیر و جذاب بخصوص در بخش طراحی نور خلق شود. پیش از این، برای سالیان سال آویختن چند لوستر و چراغهای دیواری فابل تنظیم برای سالنها کافی بنظر میرسید. بعد از آن پروژکتور ها برای نورپردازی صحنه و بخش رقص به میان آمدند و… پیچیده ترین قسمت سالنهای چند منظوره بخش جشنها و رقص استکه علاوه بر قابلیت انعطاف پذیری از آلمان های تزیینی خاصی نیز بهره میبرند و طیف وسیعی از انواع نورپردازی را میطلبد انواع فروافکن ها، نور های حجمی، دبواری، نورهای کاربردی، چلچذراغها و فراافکن ها، نور های صحنه ی نمایش، فیبرهای نوری و… در این دسته بندی میگنجند. طبعا سقف شلوف ترین قسمت است. چرا که علاوه بر نور های مستقیم، تاسیسات هم در آن فرار میگیرد. نور کاتد سرد برای نورهای حجمی که اکثرا به صورت دو یا سه رنگ قابل تعویض در کنار هم بکار میروند،مناسب است. انتخاب چلچراغ ها باید کاملا به دقت و متناسب با ابعاد و نور لازم فضا صورت گیرد. اینگونه چلچراغ ها امروزه اکثرا با نور های متحرک، لیزری و دیجیتال تعویض شده اند. میزها و رومیزی ها میتوانند با نقاط نور ولتاژ پایین شاخص شوند. این نورهای چند گانه نیز طوری طراحی میشوند که برای مراسم مختلف قابل تغییر رنگ و شدت باشند. سقفهای کاذب منحنی، برشها و قالبهای تو رفته و برجسته در سقف و استفاده از آینه ها کمک میکنند که نور های متمرکز و خطی بطور مخفی بکار برده شوند. به کمک نورپردازی میتوان یک فضای بزرگ را به جزیره های نورانی مجزا تقسیم کرد، بطوریکه یک فضای نورانی بخش تجمع را تشکیل میدهد و جدا کممده ها یجای پارتیشن و دیوار، فضاهای منفی و تاریک است. در هر قسمت باید لامپهای راهنما وجئد داشته باشد تا بتوان تازه واردان را با روشن وخاموش کردن آنها به آن ناحیه راهنمایی کرد. این فضا باید مکانی خیال انکیز باشد که مراجعان را جلب کند و چنان خاطره سازی کند که شوق دیگران را برای استفاده از آن افزون کند. انواع اشیای موجود در این فضا میتواند با نورپردازی از محیط حذف یا بر آن افزوده شوند. هنگامی که یک فضای آرام ویژه ی غذاخوری لازم است، فضا با یک نور ملایم محیطی گرم و اشیای کتملا نورپردازی شده به فضایی جامع و پرجزییات تبدیل میشود و همان فضا هنگام رقص، تاریک و با نورهای متغیر نقطه ای و پرتحرک ورنگی، محیطی پرجنب و جوش فراهم میکند که در آن اشیاء و مجسمه های تزیینی در تاریکی گم میشوند. در قسمت صحنه و سکوی نمایش علاوه بر نورپردازی جداره ها محیط ، توجه به نور پردازی کف با قرار دادن حس گرهایی که با راه رفتن بر روی کف باعث روشن و خاموش شدن لامپها میشوند، لازم است. همچنین خوب است در این بخش تمهیدی بر روی نورهای اویخته از سقف یا نهفته در آن که میتوانند بطور خودکار بلند و کوتاه شوند، اندیشید. ***** های مختلف و نورهای لیزری نیز از دیگر ابزاری هستند که جدیدا در نور پردازی فضاهای نمایشی مطرح شده اند. اتاقهای ملاقات: ایستگاه هایی تجاری در تمام هتلهای کوچک و بزرگ چنین مکانهایی میتوانند نقشی کلیدی در کسب درآمد برای هتل داشته باشند. این اتاقها نیز اکثرا بمنظور تمرکز و استفاده از پروژکتور در جاهای تاریک هتل واقع میشوند و نورپردازی نقش مهمی در بالا بردن راندمان جلسات ایفا میکند. آنچه در این مکانها در درجه ی اول اهمیت قرار دارد، آسایش و موارد کاربردی فضا برای کسانی است که چه بسا تا ۸ یا ۱۰ ساعت در یک جا بنشینند. در اینجا نور محیطی فراگیر و گرم با نورهای متمرکز و قابل کنترل دستی برای هر شخص و نور های قابل تنظیم برای دیدن صفحه های نورانی مانند فیلم یا پروژکتور یا صفحات غیر نورانی مانند نوشتار و عکس های چاپ شده لازم است. ممکن است ما این نیاز ها را با طراحی دو یا چند سطح مختلف نور برآورده سازیم تا شرکت کنندگان در جلسه که ممکن است برای زمان طولاتی روی مدارک مختلف تمرکز کنند بکمک تنوع نوری خسته نشوند. منابع نوری لزوما در سقف قرار نمیگیرند و میتوانند بصوزت صفحات عمودی نور یا نور های دیواری طراحی شوند و همراه با نورهای تنگستن در نظر گرفته شوند که فقط هنگام صرف غذا در محل روشن میشوند. امکانات رفاهی و ورزشی آنچه در دهه ی ۸۰ بصورت محدود بعنوان امکانات جانبی هتلها مطرح شد، امروزه بخش اعظم خدمات آنرا شامل میشود. امکاناتی شامل طیف وسیعی از فعالیتها و خدمات بدنسازی و سلامت بخشی در قالب استخر شنا، سونا، سالن بدنسازی ، اتاق بخار، حوضچه های آب سرد، ماساژ و سالنهای زیبایی که حوضه ی وسیعی از طراحی نور را در بر میگیرند. اکثر این محیطها به نوعی نورپردازی نیاز دارند که حضور سقف را کمرنگ کرده وسعت بیشتری القا کند. برای اینکار ممکن است همراه نور ملایم محیطی که به طیف خورشید نزدیک است، نورهای خطی بصورت باند سرتا سری در محل اتصال دیوار به سقف بکار برده شود و نورهایی برای روشن کردن تمام سطح دیوارها طراحی شوند و نورهای متمرکز با واتاژ کم برای تمرکز بر نقاط ویژه ای از فضا یا تابلوها در نظر گرفته شوند.، در ضمن طراحی باید توجه کرد که نور چنان باشد که روی مانیتورهای دستگاه ها بازتاب نداشته باشد. ابزلرها و دستگاه های فلزی از جمله نکات مثبت این فضاها هستند که با بازتاب نور بر آنها درخشش و برق خاصی ایجاد میشود. در سالن بدنسازی به نور محیطی قوی نیاز نیست. نور محو زمینه برای مشخص کردن هریک از دستگاهها لازم است و بقیه نور ها میتوانند نمایشی باشند. پس ما میتوانیم بر قطعاتی از دستگاهها تاکید کنیم و نورهای زمینه ای رمگی یا پروژکتوری ایجاد کنیم. در استخرها که دید در آنها چندان حیاطی نیست، نورپردازی بیشتر حسی و کمتر منطقی است. در اینجا خود استخر را میتوان بعنوان سطح اصلی بازتاب نور در نظر گرفت. نورپردازی سقف باید چنان باشد که انعکاس زیادی روی آب نداشته باشد ولی استفاده از سقفهای کاذب منحنی و نقش آفرینی روی سقف که در هنگام استفاده از استخر روی سقفو در هنگام عدم استفاده از آب در داخل استخر قابل رویت است میتواند کارساز باشد. در اینجا نوع حبابهای نوری که در زیر آب و در محیط مرطوب بکار میرود، مهم است. در اتاقهای سلامت بخشی دو نکته ی اساسی در نورپردازی نوع منابع نوری و نحوه ی استقرار آنها وجود دارد. هالوژن تنگستن انتخاب مناسبی برای نمایش خوب پوست بدن است و این برای افرادی که تلاش میکنند شاداب تر و جوانتر به نظر برسند، مهم است. علاوه بر این، در این اتاقها اکثر افراد چشم به یقف میدوزند پس نقش آفرینی در سقف و اجتناب از نور زننده در آن، لازم است. ضمن آنکه بهتر است نور اصلی مکان با استفاده از صفحات نورانی در دیوارها تامین شود. در این جاها خمچنین یک سیستم کنترل نور لازم است تا بتوان با استفاده از آن فضایی شاد در صبح، و فضای ملایم و آرام در عصر پدید آورد. اگر فضایی برای بیش از یک منظور طراحی شده باشد، باید نور با توجه به نوع فعالیت تند یا ملایمی که دز آن صورت میگیرد قابل تغییر باشد. در کل ممکن است نورها رابه ذسته های نور محیطی برای اتاقهای مانیتور دار، نورهای موضعی برای اتاق دستگاهها، نورهای رنگی برای قهوه نوشان، نورهای نقش و نگارآفرین ملایم برای استخر، نورهای متغیر برای فضاهای چند منظوره و نورهای محیطی و نقطه ای جند گانه برای فضاهای سلامت بخشی و تمرکز تقسیم کرد. نمای بیرونی:تبلیغ شهری ممکن است برخی فکر کنند که نورپردازی نمای ساختمان و روشن نگه داشتن آن در تمام طول شب به صرفه نیست، اما واقعیت این است که تاثیر نمایش چهره ی هتل در شب بخصوص با یک نورپردازی متغیر بسیار جذاب تر و سودآورتر از نمای ساختمان هتل در روز است. عدم نورپردازی با یک طراحی نور بد، مینواند تمام تلاشها و سرمایه گذاری در داخل هتل را زیر سوال ببرد. نورپردازی فکر شده ی بیرون هتل حضور آنرا بصورت موثری اعلام میکند و تصویر آنرا به شکل دعوت کننده و خوشایندی در اذهان تقویت میکند و ساختمان را به یک نشانه ی شهری تبدیل میکند. نورپردازی البته کاربردی هم هست. در هنگام شب ناحیه ی ورود و راه نزدیک شدن به هتل را باید کاملا مشخص کرد. تاظر باید بتواند از فاصله ی دور حدود هتل و راه رسیدن به آنرا در شهر بیابد و در فاصله ی نزدیک و مقیاس خرد و ورودی هتل باید خوشامد گو و راهنما باشد. امکانات نوینی که برای منظر سازی و نورپردازی به بازار آمده است، دست طراحان را برای نورپردازی باز کرده است. علاوه بر نمای عمودی هتل، طراحی فضای سبز اطراف در روز و شب لازم است. انواع نورپردازی در مقیاس وسیع با پروژکتورهلپا و لیزر ها و نورپردازی در مقیاس وسیع در لابلای چمن و سنگریزه ها مد نظر است. علاوه بر نمایش نور های مختلف و جاذبه های ذرخشنده ایجاد احساس عمق نیز از تمهیدات مفیدی است که در نورپردازی نمای ساختمان میتوان بکار برد. با نورانی کردن حدود و تاریخ گذاشتن سطوح یکنواختی از جداره میتوان خلاء را ذر شب تداعی کرد و کلا طرح هتل را دگرگون ساخت و تصوری را که مردم از روز به یاد دارند به بازی گرفت و احساسی شاعرانه و معلق به بیننده القا کرد. پارکینگ: طراحی پارکینگ خودروها و راههای دسترسی از آن به داخل هتل باید مورد توجه قرار گیرد. نمیتوان یک ورودی شاهانه برای جلوی هتل طراحی کرد و راه ارتباطی پارکینگ به هتل را راهرویی تاریک، باریک و مخوف گذاشت. داخل پارکینگ را میتوان با نور محیطی محو روشن کرد و با نورهای خطی رنگی تقسیمات را مشخص کرد. علائم باید نورانی، رنگی و متغیر باشند. یک تقرب موثر لزوما گران یا محتاج به تکنولوژی پیشرفته ای نیست. جعبه های نوری رنگی و تاکید فل.رسنت های خطی و فشرده ی گرمتر برای تعریف محدوده ی عابر پیاده میتواند راه حلی ارزان و موثر باشد. قسمت انتظار آسانسورها میتواند با جداره هایی منقوش یا ساده از آجر شیشه ای جدا شود و با نورهای زمینه ی رتگی مشخص شود. در کل از توانایی نورهای رنگی و متغیر میتوان برای تبدیل پارکینگ از یک فضای صرف کاربردی به فضایی جذاب و دارای جلوه ی بصذی استفادی کرد. تمهیدات و پیشنهادات ارائهشده در این مجموعه برای طراحی فضاهای مختلف یک هتل با نور در کنار نگهداری و استفاده از منابع بهینه ی نوری علاوه بر آنکه میتواند در طراحی ابتدا به ساکن یک مجموعه ی اقامتی مورد توجه قرار گیرد میتواند راه حل مناسبی نیز برای بازسازی، بازآفرینی و تحول فضاهای بسیاری از هتلهای ساخته شده و قدیمی باشد، بی انکخ هزینه ی زیادی نسبت به ساخت و سازهای مجدد در بر داشته باشد. و البته تشخیص طراحی و چگونگی بازافرینی این فضاها بصورتی بهتر و سودمند بر عهده ی معماران خلاق و آگاه است.

منبع: دانشگاه ازاد نوراباد ممسنی