ساخت‌وساز در کمربند سبز ممنوع

ابوالقاسم سیف‌الهی – شهردار کرمان – درباره این طرح توضیحاتی ارایه کرد: طرح کمربند سبز از چه زمانی مطرح شد، آیا پیش از این سابقه‌ای از ارایه‌ این طرح در شهرداری بود؟

در هر شهری که شکل می‌گیرد یکسری موانع فیزیکی برای جلوگیری از رشد و گسترش آن شهر باید وجود داشته باشد، در کرمان تنها مانع کوه‌های مسجد صاحب‌الزمان و جنگل پردیسان قایم است و در نقاط دیگر شهر آزاد است و هرکس می‌تواند زمینی را تسطیح و شبانه خانه‌ای بنا کند.

بخشی از این اراضی دولتی و بخشی متعلق به مردم هستند؛ آن چیزی که متعلق به دولت است اگر تصرف شود تخلف است و آن چه هم متعلق به مردم است، تابع ضوابطِ قانونِ منع تغییر کاربری باغ‌ها و اراضی کشاورزی است؛ ضمن این‌که اگر در محدوده‌ی شهر و متعلق به مردم باشد، باید بر اساس طرح قانونی تقاضای تفکیک و پس از تفکیک پروانه‌ ساختمان صادر و ساختمان ساخته شود.

بزرگراه امام رضا(علیه‌السلام) در گذشته کمربندی کرمان بود و‌ در دوره‌ی شهرداری آقای مهاجری در دور اول شورا، این منطقه به خاطر وجود خاک و نخاله نمای زشتی داشت، به همین دلیل ۵۰ هکتار، به طول ۱۰ کیلومتر و عرض ۵۰ متر فضای سبز ایجاد و موجب شد این منطقه دیگر توسعه پیدا نکند.

مانع بعدی برای توسعه‌ این منطقه نیز ساخت و سازهای شهرک‌های «افضلی‌پور» و «ولایت» بود و از آن به بعد دیگر ساخت و سازی در این منطقه نشد؛ اما در محدوده‌هایی مثل «شهرک پدر» چون مانعی وجود نداشت عکس این اتفاق افتاد؛ ضمن این که در مالکیت پلاک ۲۹۷۵ بین شهرداری و مسکن و شهرسازی اختلاف وجود داشت و گروهی از مردم از این اختلاف سواستفاده و اراضی را تصرف کردند و ساختمان ساختند. در مرحله‌ای هم که امتیاز آب و برق به آن‌ها اعطا شد، باعث شد تا بیش‌تر توسعه پیدا کند و شهرک دیگری پشت آن شکل گرفت.

برای ایجاد مانع فیزیکی دور شهر در دوره‌ یکی از شهرداران مطرح شد که دور شهر کانال حفر شود که امکان‌پذیر نبود تا این‌که در سال ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱ طرح کمربند سبز به طور جدی دنبال شد و در یکی از سفرهای دولت نیز طرح ارایه و در مسکن و شهرسازی و کمیسیون ماده‌ ۵ هم مصوب شد؛ اما منابع مالی برای آن در نظر گرفته نشد، تا این که آقای رزم‌حسینی استاندار کرمان شدند و موضوع حاشیه‌نشینی به طور جدی مطرح شد.

البته در تغییر تحول شهردار و استاندار برخی از این فضای خالی استفاده کردند و حاشیه‌نشینی هم‌چنان افزایش پیدا کرد؛ اما به هر حال در جلسه‌ی شورای تامین به ریاست آقای رزم‌حسینی موضوع مقابله با حاشیه‌نشینی به طور جدی بررسی و تصمیم بر تخریب اتخاذ شد و در نهایت بخشی از آلونک‌ها را تخریب کردیم، پس از آن نیز این موضوع مطرح شد که برای جلوگیری از توسعه حاشیه‌نشینی چه‌کار کنیم که مقرر شد تا کمربند سبز دور شهر اجرا شود.

ایجاد کمربند سبز علاوه بر جلوگیری از حاشیه‌نشینی چه مزایای دیگری دارد؟

کمربند سبز چند حسن دارد. اول این که به اطراف شهر کرمان فضای سبز مناسبی اضافه می‌شود. دوم این که اگر در آینده شهر توسعه پیدا کرد، این املاک به عنوان فضای سبز متعلق به شهرداری می‌شوند، (مثل پارک جنگلی شهید باهنر که زمانی خزانه‌ی درخت‌کاری بود و امروز در شهر قرار گرفته است) و ممکن است در ۵۰ سال آینده برای کمربند سبز هم همین اتفاق بیفتد و احساس شود که باید از کمربند سبز عبور کنیم. سوم این که از ورود شن‌های روان، ریزگردها و گرد و غبار به شهر جلوگیری می‌کند؛ ضمن این که در داخل کمربند سبز جاده هم احداث می‌شود و حتی می‌شود دوربین مداربسته هم گذاشت و هر قطعه را تحویل یک شهرداری منطقه یا یک مجموعه داد تا آن را کنترل کند. مردم هم اگر بعد از حریم کمربند سبز ساخت و ساز کردند، بهانه‌ای نخواهند داشت. امروز وقتی از مردم سوال می‌کنیم چرا در این منطقه ساخت و ساز کردید؟ می‌گویند خبر نداشتیم!

فاز اول کمربند سبز شامل چه منطقه‌ای می‌شود؟

در فاز اول نقاط بحرانی در اولویت قرار گرفته که پشت «شهرک پدر» از آن جمله است و از روبه‌روی ترمینال آدینه آغاز و تا جاده جوپار که ۵۸۰۰ متر است اجرا می‌شود. باید به سرعت از تصرف افراد در این منطقه جلوگیری شود؛ ضمن این که غیر از ساخت و سازهای مسکونی، اراضی کشاورزی هم تصرف می‌شود و کشاورزان اراضی خود را به صورت غیرقانونی و با تصرف املاک دولتی افزایش می‌دهند.

آب‌یاری کمربند سبز به چه شکل انجام می‌شود؟

آب‌یاری کمربند سبز از آب‌های زیرسطحی و با شیوه‌ی آب‌یاری تحت فشار انجام می‌شود. هم‌اکنون نیز برای انتقال آب‌های زیرسطحی از پل ابوذر تا محل اجرای کمربند سبز در حال لوله‌گذاری هستیم.

در کل در فاز اول حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ هکتار فضای سبز جنگلی ایجاد می‌شود. جاده‌ای هم در داخل آن شکل می‌گیرد تا خودروهای گشت شهرداری و منابع طبیعی منطقه را کنترل و از توسعه‌ی آن جلوگیری کنند.

همچنین به مرور در داخل آن جاده‌ی سلامت، محلی برای پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری و فضاهای تفریحی و ورزشی ایجاد می‌شود. البته برخی شایعه کرده‌اند که قرار است مجموعه‌های مسکونی ویلایی در کمربند سبز احداث شود که کذب است و در این منطقه فقط فضای سبز و مجموعه‌های تفریحی و ورزشی ایجاد می‌شود.

آیا سایر دستگاه‌ها نیز برای ایجاد کمربند سبز همکاری دارند؟

برای ایجاد کمربند سبز یک اجماع کلی بین مسئولان استان وجود دارد و دستگاه‌های مختلف از جمله استانداری، دادگستری، نماینده‌های مردم در مجلس شورای اسلامی، شورای شهر، شهرداری، فرمانداری، آب منطقه‌ای و برق منطقه‌ای توافق کرده‌اند تا کمربند سبز اجرا و حفاظت شود؛ چرا که علاوه بر حاشیه‌نشینی، میزان آب و برق سرقتی هم در حاشیه‌ی شهر بسیار زیاد است و فقط در همین محدوده بیش از ۲۰۰۰ واحد مسکونی برق و آب غیرمجاز استفاده می‌کنند و چون هیچ وجهی بابت آن پرداخت نمی‌کنند مصرف بالایی هم دارند. ۲۰۰۰ واحد عدد بالایی است، اگر در شهر کرمان ۱۵۰ هزار واحد مسکونی داشته باشیم، ۲۰۰۰ واحد به صورت تصاعدی چندین برابر واحدهای معمولی آب و برق مصرف می‌کنند که اگر جلوی این مصرف گرفته شود، چندین میلیارد تومان صرفه‌جویی می‌شود.

فازهای بعدی کمربند سبز در کدام نقطه از شهر اجرا می‌شود؟

فاز دوم کمربند سبز از جاده‌ی جوپاری تا میدان هفت باغ اجرا می‌شود. فاز سوم از هفت‌باغ تا جاده قدیم ماهان، فاز چهارم از جاده قدیم ماهان به سمت پشت پادگان صفر پنج و سرآسیاب تا آرامستان جدید کرمان اجرا می‌شود و از آرامستان جدید تا جاده‌ی کوهپایه و سپس از ضلع شمالی شهر تا فرودگاه را به هم متصل می‌کند. پشت روستای حاجی‌آباد، قایم‌آباد و باقرآباد نیز فاز دیگر کمربند سبز است که در کل به هفت فاز تقسیم شده است.

آیا روستاهای حاجی‌آباد و قایم‌آباد در محدوده‌ی شهر هستند؟‌

خیر! این روستاها حریم شهر محسوب می‌شوند، مشکلی که داریم این است که برخی از روستاها در حریم شهر قرار گرفتند و در هر صورت ساخت و ساز در آن‌ها تخلف است و باید برای هر ساخت و سازی مجوز اخذ کنند. به طور کلی اگرچه ساخت ساختمان مسکونی در حریم ممنوع است؛ ولی متاسفانه در حریم اراضی بیش‌تر تصرف می‌شود.

شهر کرمان ۱۳ هزار هکتار وسعت و ۱۵ هزار هکتار حریم دارد و این حریم با این وسعت بالا را به راحتی نمی‌شود کنترل کرد؛ به ویژه برخی از این نقاط تاغ‌زار و راه ورود خودرو مسدود است و با تعداد نیروی کم و امکانات اندک، کنترل تمام منطقه امکان‌پذیر نیست؛ بنابراین کمربند سبز موجب می‌شود پشت این روستاها نیز کنترل شود.

این روستاها طرح هادی هم دارند و وقتی کمربند سبز اجرا شود وصل شدن روستاها به حریم از طریق کمربند سبز است و اگر از کمربند سبز عبور کنند، قابل کنترل و برخورد است.

اجرای کمربند سبز به طور کامل توسط شهرداری انجام می‌شود؟

تسطیح و کاشت درخت در فاز اول توسط شهرداری انجام می‌شود. البته استاندار کرمان برخی از ارگان‌های دیگر از جمله سپاه را نیز وارد کرده‌اند تا به اجرای کمربند سبز کمک کنند؛ اما مالکیت طبق قانون با شهرداری است و کاربری آن به هیچ‌وجه تغییر نمی‌کند. اگر مجموعه‌های دیگر در اجرای این طرح کمک کنند در نهایت برای نگه‌داری به شهرداری واگذار می‌شود و این شبهه‌ای که قرار است در کمربند سبز ویلاسازی شود، صحت ندارد و هیچ‌گونه مجوز ساخت‌وساز در داخل کمربند سبز داده نخواهد شد.

از چه گونه‌های درختی در کمربند سبز استفاده می‌شود؟‌

معمولا از گونه‌های بومی کرمان استفاده می‌شود و سعی شده گونه‌هایی کاشته شود که نیاز به میزان آب کم‌تری داشته باشند؛ ضمن این که نیازی به سم‌پاشی هم نداشته باشند و تراکم درختان هم جنگلی است. فکر می‌کنم ایجاد چند صد هکتار فضای سبز ثروتی برای شهر کرمان محسوب می‌شود.

مدت زمان اجرای هفت فاز کمربند سبز مشخص است؟

البته اجرای برخی از فازها ضرورت ندارد؛ اما برخی از فازهای کمربند سبز باید به سرعت انجام شود که در این رابطه فاز اول را آغاز کرده‌ایم و تلاش می‌کنیم تا ظرف سه ماه آینده به پایان برسد. بخشی از فاز اول مکانی است که مردم خاک و نخاله تخلیه می‌کردند؛ بنابراین با اجرای فاز اول کمربند سبز علاوه بر مزایایی که ذکر کردم، از ایجاد تاغ‌زارها نیز جلوگیری و تخلیه‌ی خاک و نخاله هم سامان‌دهی می‌شود.

فاز دوم را نیز قرار است مجموعه‌ی سپاه پاسداران و فاز سوم را جهاد نصر اجرا کنند؛ بنابراین تا پایان امسال حداقل چهار فاز به نتیجه خواهد رسید.

حاشیه‌نشینی با بافت فرسوده رابطه‌ی مستقیمی دارد، پیش‌بینی می‌کنید تصمیم‌هایی که در زمینه‌ی احیای بافت فرسوده و نوسازی آن اتخاذ شده به کاهش حاشیه‌نشینی کمک کند؟

قطعا اثرگذار خواهد بود. اقتصاد یک شهر به غیر از بخش تجاری، وابسته به زمین و مسکن است. خیلی از خانواده‌ها، خانه‌هایشان در بافت فرسوده است و نیاز دارند که برای نسل دوم خانواده یک طبقه به خانه‌هایشان اضافه کنند؛ بنابراین وقتی نمی‌توانند بالای ساختمان فرسوده‌ی خود یک طبقه اضافه کنند و قیمت زمین هم در داخل شهر بالاست، در حاشیه‌ی شهر که قیمت زمین پایین‌تر است زمین خریداری و خانه می‌سازند و موجب ایجاد حاشیه‌نشینی می‌شوند؛ ضمن این که ساخت و ساز در حاشیه‌ی شهر هم متاسفانه فنی نیست و بافت فرسوده‌ی جدیدی ایجاد می‌شود.

در شهر کرمان ۱۵۰۰ هکتار بافت فرسوده وجود دارد که از این میزان ۵۰۰ هکتار بافت تاریخی، کهن و دارای ارزش است و ۱۰۰۰ هکتار بافتی است که ۳۰ سال از عمر ساختمان‌هایش گذشته است و از نظر استحکام بنا، معابر و ساخت و ساز فرسوده هستند؛ بنابراین اگر بتوانیم امتیازهایی را ایجاد کنیم تا بافت فرسوده نوسازی شود و شرایط ساختمان‌ها بهبود پیدا کند، قطعا از ورود مردم به حاشیه شهر جلوگیری کردیم. باید در بافت تاریخی محدودیت‌ها را کم‌تر کنیم تا ساخت و سازها رونق پیدا کند، نکته‌ی دیگر این‌که فقط بخشی از افرادی که در حاشیه‌ی شهر زندگی می‌کنند، افراد بزه‌کار و ناباب هستند و بخشی دیگر انسان‌هایی متدین و حتی با استعداد هستند؛ اما از نظر مالی تمکن چندانی ندارند و به دلیل وجود مشاغل کاذب در مرکز استان از شهرستان‌ها و روستاها، به کرمان کوچ کرده‌اند.

این افراد دوره‌ی زندگی ۱۰ تا ۱۵ ساله‌ی سختی را برای خود و فرزندانشان رقم می‌زنند و متاسفانه فرزندان آن‌ها به خاطر شرایط سختی که دارند، همیشه دچار یک عقده هستند و با همین دید به شهروندان قانونی نگاه می‌کند و نمی‌دانند علت این اختلاف و فاصله طبقاتی چیست؛ بنابراین این اختلاف طبقاتی که بین حاشیه‌نشینان و شهروندان قانونی وجود دارد، بزه‌کاری را افزایش می‌دهد.

پس در واقع در گام دوم پس از تخریب حاشیه‌نشینی و اجرای کمربند سبز باید سامان‌دهی حاشیه‌نشینان در دستور کار قرار گیرد.

طبق آمارگیری که انجام شد بیش از ۲۰۰۰ ملک در این منطقه وجود داشت که در بیش از ۱۰۰۰ ملک آن خانواده ساکن بود؛ بنابراین در این خصوص با بنیاد مسکن و استانداری کارگروه تشکیل دادیم تا این خانواده‌ها سامان‌دهی شوند و طی آن قرار است حتی زمین رایگان و تسهیلات کم‌بهره به آن‌ها اعطا شود تا سرپناه منطقی و شناسنامه‌داری برای خودشان بسازند. اکنون ساخت و ساز غیرمجاز بسیار کاهش پیدا کرده است؛ اما هنوز بخشی از ساخت و سازهای موجود باید تخریب شوند.

اگر زلزله‌ای در کرمان اتفاق بیفتد بیش‌ترین تلفات را در مناطق حاشیه‌نشینی شاهد خواهیم بود؛ بنابراین به نفع دولت و حکومت است تا حاشیه‌نشینان را سامان‌دهی کند.

این‌که حاشیه‌نشینان را قلع‌وقمع کنیم، کار درستی نیست و هیچ یک از مسئولان و حتی استاندار چنین نظری ندارند و نظر همه بر سامان‌دهی این افراد است، حتی اگر قرار باشد شهرداری زمین رایگان در اختیار آن‌ها قرار دهد؛ چرا که بسیاری از این افراد از سطح توان مالی بسیار پایینی برخوردارند و حتی مسکن مهر هم نسخه‌ی قابل درمانی برای این افراد نبوده و برخی از این افراد همان رقم اولیه برای ثبت‌نام در مسکن مهر را هم نداشتند. بنابراین باید نسخه‌ی اجرایی و منطقی برای مسکن این افراد پیچید.

قدم بعدی برخورد قانونی و خارج کردن اراضی دولتی از تصرف است و در نهایت باید در زمینه‌ی آموزش، بهداشت و فرهنگ سکونت‌گاه‌های غیررسمی هم اقدام شود.

برخورد شدید با افراد سودجو و زمین‌خواران توسط دستگاه‌های اطلاعاتی و امنیتی و قضایی نیز ضروری است؛ چرا که جرم این افراد به خاطر قرار دادن گروهی در مقابل شهرداری و حکومت بسیار زیاد است و خوش‌بختانه دستگاه‌های امنیتی و قضایی تاکنون در این زمینه خوب عمل کرده‌اند.

در نهایت فکر می‌کنم این راهی که پیش گرفته‌ایم، کار منطقی و درستی است و بر ادامه‌ی آن تاکید و اعتقاد داریم حتی اگر بودجه‌ی یک تقاطع غیرهم‌سطح برای اجرای کمربند سبز، سامان‌دهی حاشیه‌نشینی و جلوگیری از آن هزینه کنیم، کار مهم‌تر و پرثمرتری انجام داده‌ایم؛ چرا که رها کردن حاشیه‌ی شهر برای تمام شهر خطرناک است.

درباره‌ی ابزارهای تشویقی بافت قدیم که اخیرا به شورای شهر پیش‌نهاد دادید و مصوب شد نیز توضیح فرمایید؟

طرح جامع شهر کرمان سال ۱۳۶۴ و طرح تفضیلی سال ۱۳۶۶ تصویب شده‌و طرح جامع در سال ۶۷ بازنگری شده است؛ ضمن این‌که طرح تفضیلی نیز اکنون در حال بازنگری است؛ اما ۵۰۰ هکتار بافت تاریخی تاکنون هیچ طرح تفضیلی مصوبی نداشته و همواره در آن سلیقه‌ای عمل ‌شده است. متاسفانه اکنون شاهد حاشیه‌نشینی در مرکز شهر هستیم. در خانه‌های مرکز شهر افغانی‌ها و یا افرادی که از روستاها مهاجرت کرده‌اند، سکونت دارند و این برای شهر خیلی خطرناک است؛ چرا که در نقطه‌ای از شهر که به عنوان منطقه‌ی گردشگری محسوب می‌شود و گردشگر داخلی و خارجی می‌آید، مراکز بزه‌کاری، شکل گرفته است؛ بنابراین باید برای به‌سازی و حل این مسایل، ابزارهای تشویقی در نظر گرفته شود.

این بافت از شهر در حال انتقال از یک نسل به نسل دیگر است، نسل اول قدرت ریسک ندارند و سعی می‌کنند تا خانه و یا مغازه‌شان را به همین شکل نگه‌دارند، پس باید انگیزه‌ای ایجاد کنیم تا زمانی که مالک در قید حیات است، ملکش را بازسازی، احیا و زیباسازی کند؛ وگرنه در مرکز شهر شاهد خانه‌های خوب در لابه‌لای خانه‌های مخروبه خواهیم بود و مالکان خانه‌ها و مغازه‌های خوب در بین مخروبه‌ها نیز کم‌کم دل‌سرد می‌شوند و ملک را رها می‌کنند.

مرکز شهر باید دارای یک هارمونی و هم‌آهنگی باشد، به همین دلیل از شورای شهر تقاضا کردیم تا ابزارهای تشویقی در بافت فرسوده در نظر گرفته شود؛ ضمن این‌که استاندار، فرماندار و میراث فرهنگی نیز در این رابطه نظر مثبت دارند.

در محدوده‌ی مرکزی شهر به منافع مادی نگاه نمی‌کنیم، بلکه برای شهرداری منفعت مادی این است که مرکز شهر، بازسازی و احیا شود، تا جمعیت مرکز شهر را ترک نکنند؛ چون وقتی جمعیت مرکز شهر را ترک و به نقطه‌ی دیگری از شهر نقل مکان می‌کند، شهر با مشکلات ترافیکی هم روبه‌رو می‌شود و باید کلی هزینه شود تا سفرهای درون شهری سامان‌دهی و ترافیک شهر حل شود.

بنابراین ابزارهای تشویقی در فاز اول در خیابان شریعتی، میرزارضای کرمانی و طالقانی و هم‌چنین اطراف میدان شهدا در نظر گرفته شده است. البته مدت زمان این ابزارهای تشویقی محدود و تا پایان سال است و اگر مردم از این فرصت استفاده نکنند، شرایط به حالت قبل بر می‌گردد.

سخن آخر…

به عنوان شهردار کرمان از مردم خواهش می‌کنم که از این فرصت استفاده و برای بازسازی و احیای بافت فرسوده‌ی شهر با شهرداری هم‌کاری کنند؛ ضمن این که شرایط را نیز تسهیل و کار متقاضیانِ ابزارهای تشویقی در بافت فرسوده به طور ویژه انجام می‌شود تا مردم به راحتی بتوانند بازسازی را انجام دهند.

بازسازی مرکز شهر باعث افزایش ارزش افزوده‌ی این منطقه نیز می‌شود؛ ضمن این‌که اصالت شهر ما به ساختمان‌های چندین طبقه‌ی بولوار جمهوری نیست؛ بلکه داشته‌های ما، مرکز شهر و منطقه‌ی اصیل شهر است که ما بر اساس این داشته به گذشته و تاریخ‌مان می‌نازیم، پس باید برای بازسازی و احیای آن همه دست به دست هم دهیم.