نقاط عطف و نشانه های شهری

نقاط عطف و نشانه های شهری

” زمان حال، یک سایه همیشه در حرکت است که دیروز را از فردا جدا می کند” فرانک لوید رایت- شهر زنده.
شهر تجلی روابط گوناگون اجتماعی است. شرایطی که در رشد شهر تاثیر گذار ممکن است خصوصیات متفاوت داشته باشند.
فرآیند شهرگرایی، شهرنشینی و شهرسازی جنوب اروپا را با توجه به منابع و مدارک موجود می توان در سه دوره کلی مورد بررسی قرار داد؛ این سه دوره عبارتند از: شهر سازی قرون وسطی (شهر دوره مسیحیت)، بعد از اسلام و دوران معاصر.
شهرهایی که در دوره های قدرت سالاری و تسلط اشخاص خاص بوجود آمده اند؛ همه آن ها یک ایده برای شکل گیری دارند و شهر هایی که حاصل کار و مقصود دسته جمعی مردم است، کانسپت شکل گیری آنها یکسان نیست. یکی از تفاوت های اصلی در این سه دوره، تعامل تدریجی نقاط عطف و نشانه با تولد شهر است و این پرسش مطرح می شود که آیا ابتدا شهرها بوجود آمدند ودر پی آن نقاط عطف و نشانه های شهری در آن شکل گرفتند و یا شهرها حول نقاط عطف و نشانه ها بوجود آمدند!
نشانه؛ عنصر طبیعی و یا مصنوع می باشد که تاکید آن بر شکل، عملکرد و خوانایی است و باعث شکلگیری یک تصویر ذهنی واضح از محیط می شود و نقطه عطف، تغییر تعریف شده ماهیت و شکل فضا است که در اثر تضاد بین عناصر به وجود می آید.
شهر قرون وسطی بر مبنای بازرگانی و پیله وری بر خرابه های شهرهای کهن رومی، در کنار رودها و آبراه ها با مرکزیت دیرها و کلیساها شکل گرفته. تفکر مسیحیت در آن دوران تنها دو حالت برای همه چیز قائل بود: مقدس یا نامقدس!
شهرسازی آنها نیز طبق همین اصل، حول مرکزیت اماکن مقدس شکل می گرفت. بدین ترتیب که اماکن مقدس بر روی تپه یا بلندی بنا می شدند و با شکل گیری شهر در دامنه آن، می توانستند کل شهر را نظاره گر باشند و بر آن تسلط داشته باشند.
این شهر در نبردی آرام با قوانین و احکام فئودالیته موفق می شد تا قوانین و مقررات خاص خویش را برپا دارد و تا مدت های مدید به عنوان یک مکان امنیتی و پناهگاه تلقی گردد. شهروندانی که در چنین شهری جای داشتند، از قوانین و مقررات خاص شهر تبعیت می کردند. فرد با استقرار در درون دیوارهای شهر از مصونیت و امتیازاتی برخوردار می شد که دیگر افراد مستقر در روستاها و پهنه های متعلق به فئودال در آن بی بهره بودند.

حال آنکه شهر دوران اسلامی مفاهیم دیگری را در خود دارد و همانند شهر قرون وسطایی نسبت به منطقه پیرامونش امتیازات خاصی ندارد. زیرا که شهر از قوانین مدون جهان بینی اسلامی تبعیت می کند و در این قوانین امتیازات استثنائی برای مردمان وجود ندارد، بنابراین شهر دارای زندگی مستقل و خاص با مقررات و امتیازات متفاوت نیست. بدین ترتیب نقاط عطف و نشانه (اماکن مذهبی، بازار، مدرسه و…) که همسطح با دیگر اجزای شهر در کل سطح پراکنده می شوند و پایگاهی برای تعامل های اجتماعی و مذهبی هستند؛ دیگر به شهر تسلط ندارند و به مردم امر و نهی نمی کنند.
به عبارت دیگر بین مفهوم شهر و جهان بینی اسلامی از ابتدای امر، روابط نزدیکی وجود دارد و در شهر اسلامی اولین ایده های جهان بینی اسلامی توسط افراد درک می شود.
شهر های قرون وسطی در دوره تسلط مسیحیت بازگو کننده قدرت کلیسا و نهادهای مذهبی است. این شهرها مفاهیم “شهر- قدرت” و “شهر- ثروت” را با خود حمل می کنند که با مکان یابی فیزیکی نهادهای مذهبی و تسلط ذهنی، این مفاهیم را بر مردم عامه تلقین می نمایند.
اما در شهرهای دوره اسلامی درست بر خلاف شهر کلیسایی، مفاهیم “شهر- عدالت” و “شهر- ایمان” گسترش می یابند که با جایگیری نهاد های مذهبی – سیاسی در سطح عامه جامعه، این مفاهیم برای مردم درک می شود.

محمد آتشین بار – کارشناس ارشد معماری منظر/ فارغ التحصیل از دانشگاه تهران

برای دانلود کلیک نمائید نکته بسیار مهم در مورد دانلود فایل: اگر لینک دانلود بالا با dl شروع شد، لطفا برای دانلود فایل به جای http از https استفاده نمائید.
برچسبها
مطالب مرتبط

دیدگاهی بنویسید.

بهتر است دیدگاه شما در ارتباط با همین مطلب باشد.

0